Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar; 2024;16(3):532-542
Duyusal İşlemleme Hassasiyeti ve Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişki
T Özpek,F Kandemir
Dicle Üniversitesi,Diyarbakır
Uyaranlara verilen tepkiler kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Aynı uyaran farklı kişilerin algılayışı ve içinde bulundukları fiziksel ve zihinsel durumlara bağlı olarak farklı etki göstermektedir. Bu farklılık gözetildiğinde, kişinin spesifik bir uyaranı veya uyaran grubunu kendisi için olumsuz ve rahatsızlık verici uyaran veya uyaranlar olarak algıladığı durumlar görülebilmektedir. Özellikle, duyusal işlemleme hasssasiyeti (DİH) yüksek seviyede olan kişiler, hem içsel süreçleri açısından (açlık, acı, ağrı, üzüntü, stres, vb.) hem de içinde bulundukları fiziksel ortamın durumu açısından (yüksek ses, parlak ışık, keskin koku vb.) uyaranların olumsuz etkisini daha yoğun hissetmektedir. Öte yandan, duyusal işlemleme hassasiyetinin olumlu etki ettiği durumların varlığı da göze çarpmaktadır. Bu bağlamda, duyusal işlemleme hassasiyeti ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki incelenmektedir. Kişilik kavramı, uluslararası alanyazında birçok farklı kuramcı tarafından farklı şekillerde açıklanmaktadır. Kişilik özelliklerinin tanımında ve anlaşılabilmesinde ortaya çıkabilecek karışıklığı önlemek amacıyla, bu derleme çalışmasında kişilik özellikleri Beş Faktör Kişilik Kuramı temel alınarak incelenmektedir. Beş Faktör Kişilik Kuramının kişilik tanımı çerçevesinde, beş temel kişilik özelliği ile duyusal işlemleme hassasiyeti ve duyusal işlemleme hassasiyetinin alt boyutları arasındaki ilişki incelenmektedir.
Relationship between Sensory Processing Sensitivity and Personality Traits
Reactions to stimuli vary from person to person. The same stimulus has different effects depending on the perception of different people and the physical and mental states they are in. Considering this difference, situations can be seen in which a person perceives a specific stimulus or group of stimuli as negative and disturbing for themselves. In particular, people with high levels of sensory processing sensitivity feel the negative effects of stimuli more intensely both in terms of their internal processes (hunger, pain, sadness, stress, etc.) and the situation of the physical environment (loud noise, bright light, pungent odor, etc.) which they are in. On the other hand, the existence of situations where sensory processing sensitivity has a positive effect is also noticeable. In this context, the relationship between sensory processing sensitivity and personality traits is examined. The concept of personality is explained in different ways by many different theorists in the international literature. In order to avoid confusion that may arise in the definition and understanding of personality traits, in this review study, personality traits are examined on the basis of the Five Factor Personality Theory. Within the framework of the personality definition of the Five Factor Personality Theory, The relationship between five basic personality traits and sensory processing sensitivity is examined by also considering the subdimensions of each five personality traits.