Giriş Sigara içimi sırasında rutin testlerin normal olması, kişinin gerçekten sağlıklı olduğu anlamına gelmez. Son COVID-19 salgınında bir kez daha sigara içenlerin içmeyenlere göre gerek bağışıklıklarının düşüklüğü gerek mekanik ventilasyon ve yoğun bakım ihtiyaçlarının fazlalığı ile sigaranın zararlarından korunamadıkları görülmüştür. Gelecek salgınlar ve mevcut kalp ve solunum yolu hastalıkları ile kanser yapıcı etkisi düşünüldüğünde, tütün bağımlılığı günden güne daha rahatsız edici olup sigara bıraktırma stratejilerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla gerek sigara bağımlılık düzeyini belirleyerek gerekse sigara bıraktırma başarısını arttırabilecek tahmin ölçekleri üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Günümüzde, kişisel bazlı bağımlılık tedavileri için tahmin modelleri üzerinde küresel olarak durulmaktadır. Makine temelli öğrenme ve karar verme ağaç modelleri oluşturularak özellikle alkol bağımlılığında %77 oranında başarılı sonuçlar alınması, bağımlılıkla mücadele eden araştırmacıları sevindirse bile , geniş çaplı çalışmalar ve farklı bağımlılık alanlarında uygulamalara ihtiyaç olduğundan şimdilik sigara bıraktırma başarısı tahminine yönelik ölçek çalışmaları önemini korumaktadır. Bu ölçeklerden biri olan Sigara Bıraktırma Başarı Öngörü Ölçeği (SBBÖÖ) ile yapılan çalışmamız bildiğimiz kadarıyla, ölçeğin güvenilirliğini araştıran ve kısa süreli (3 aylık sigara bırakma takibi) bir değerlendirme ile sigarayı bırakma başarısını tahmin edecek kesme puanını hesaplayan yeni bir araştırmadır. Çalışmamızın amaçları, (i) izleyen üç ay içinde sigarayı bırakması muhtemel sigara içenlerin başlangıçta tahmin edilebileceği puanı bulabilmek ve (ii) nihai başarıdaki tedavi türlerini karşılaştırıp hangi puanda hangi tedavi ile yaklaşacağımızı bulmaktı. Yöntem Ağustos 2019 ve Kasım 2019 tarihleri arasında üçüncü basamak bir hastanede aile hekimliği kliniklerine başvuran ve çalışmaya katılmak için gönüllü onamları alınan 319 sigara bağımlısından veri toplandı. Çalışmaya ilk kez bırakma tedavisi için gelen 18 yaşın üzerindeki tedavi arayan gönüllüler dahil edildi. Hastalara Sigara Bırakma Başarı Öngörü Ölçeği (SBBÖÖ), Nikotin Bağımlılığı için Fagerstrom Testi (FNDT) ve sosyodemografik verileri (yaş, evlilik, cinsiyet, eğitim düzeyi, gelir düzeyi, vb.) içeren bir anket yapıldı. Sigara bırakma tedavisinin bitiminden üç ay sonra hastalar sigara içen (sigara içmeye devam eden) ve sigara içmeyen (sigarayı bırakan) olmak üzere iki gruba ayrıldı. Katılımcıların başlangıçtaki SBBÖÖ puanları, sigarayı bırakma tahminine ilişkin kesme puanı hesaplamak için kullanıldı. Veriler, IBM SPSS Statistics 22 (IBM SPSS Corp.; Armonk, NY, ABD) programı ve Med Calc çevrimiçi hesap makinesi kullanılarak analiz edildi. İstatiksel anlamlılık sınırı p<0,05 kabul edildi. Cut-off değeri hesaplamak için ROC analizi yapıldı. SBBÖÖ 5’ li Likert tipi bir ölçek olup 10 maddeden oluşur. Katılımcılardan ölçeğe “1 - Çok Az”, “2 - Az”, “3 - Orta”, “4 - Biraz Çok” ve “5 - Çok” şeklinde puanlanan sorulara kendilerine en uygun cevabı vermeleri beklenir. Ölçekten alınabilecek maksimum puan 50, minimum puan 10’dur. Ölçek puanının artması sigara bırakma başarısının yüksek olacağını gösterir. Ölçeğin sorularının kendi içinde ne kadar güvenilir olduğunu gösteren cronbach alfa katsayısı ölçek geliştirme çalışmasında 0,782 olarak bulunmuş olup ölçek güvenirliği yüksek olarak değerlendirildiği için çalışmamıza dahil edilmiştir. Bulgular Sigara bırakma tedavisi gören hastaların (n=319; yaş=37,3±10,4; %58,3 erkek cinsiyet) ortalama 6,24±2,36 değerinde FNBT skoru ve ortalama 42,85±4,58 değerinde SBBÖÖ skoru hesaplandı. SBBÖÖ ile FNBT arasında ilişki görülmedi (p=0,321 r=0,056). Olguların %14,7'sinde kardiyovasküler veya solunum sistemi ek hastalık öyküsü gözlendi. Sigara içenlerin yarısı (%53,3) lise/üniversite mezunuydu. Sigara bırakma tedavi bitimini takip eden 3 ay sonunda katılımcıların bırakma başarı oranı %48'di. Ek hastalığı olanlar (p=0,03), hastalığı olmayanlardan ve Vareniklin kullananlar Nikotin Replasman Tedavisi (NRT) kullanıcılarından (p=0,002) daha yüksek SBBÖÖ skoruna sahipti. SBBÖÖ puan ortalamaları farklı cinsiyet, medeni durum ve eğitim düzeyinde benzer görüldü. SBBÖÖ skoru ile yaş arasında ilişki olmamakla birlikte (p=0,695 r=0,022), ilk sigara içme yaşı başlangıcı ile SBBÖÖ skoru arasında zayıf bir doğrusal korelasyon gözlendi (p=0,019 r=0,131). SBBÖÖ skorunun diğer sürekli değişkenlerle ilişkisi incelendiğinde; düzenli sigara içme yaşı başlangıcı (p=0,194 r=0,073), günlük sigara kullanımı (p=0,422 r=0,045) SBBÖÖ skoru ile ilişkili bulunmamıştır. Sigara bırakma bırakmama durumuna göre günlük içilen sigara sayısı ve total SBBÖÖ skoru ile oluşturulan lojistik regresyon analizinde; günlük sigara sayısı (p:0,002; OR: 0,952; %95 Güven aralığı: 0,923-0,982) ve total SBBÖÖ skoru istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0,001; OR:1,322 ;%95 Güven aralığı: 1,222-1,429). Günlük içilen sigara sayısı azaldıkça ( bırakma başarısı üzerine günlük içilen sigara sayısı artışı yaklaşık %5 azaltıcı) ve total ölçek skoru arttıkça (sigara bırakmayı başaranların skoru başarmayanlara göre yaklaşık 1,3 kat daha yüksek) bırakma başarının arttığı görülmektedir. Çalışma sonucunda SBBÖÖ için yapılan ROC analizi ile cut-off değeri 45 puan ve üzeri olarak saptandı (Eğri Altı Alan (EAA)=0,768; p<0,001, duyarlılık=%74 (0,66-0.81); özgüllük=%66 (0,58-0,73) pozitif prediktif değer: 0,63 (0,58-0,68) negatif prediktif değer: 0,76 (0,71-0,81) accuracy: 0,70 (0,64-0,75). Sonuç Sigara bırakma tedavisi aldıktan sonra üçüncü ay kontrolünü tamamlayan 319 sigara bağımlısının %48'i sigarayı bırakma başarısı ortaya koymuştur. Çalışma gurubumuzda ölçeğe ait Cronbach’s Alpha katsayısı 0,723 (güvenilir) bulunmuştur. İlk başvuru anında SBBÖÖ puanı 45 ve üzerinde olan sigara bağımlıları sigara bırakma tedavilerinden sonraki ilk üç ayın değerlendirmesinde başarılı olmuşlardır. Vareniklin kullanıcılarının bırakma başarısı, Nikotin Replasman Tedavisi (NRT) alanlardan yüksek bulunmuştur. SBBÖÖ puan ortalaması Vareniklin kullanan grupta NRT'ye göre daha yüksek olup ölçek skoru arttıkça tedavi başarı oranının artacağı gerçeğine dayanarak, Vareniklin tedavisi özellikle düşük SBBÖÖ skoru olanlarda tercih edilebilir gibi görünmektedir. Çalışmamız, sigara bırakma tedavisi başarısının erken tahmini ve tedavi tercihi hakkında kısa vadeli bir ön çalışma olup, SBBÖÖ ile ilgili daha uzun süreli ve çok merkezli değerlendirmeler yapılmasının yararlı olacağını düşündürmektedir.

This prospective study aimed to establish a cut-off score associated with a prediction of treatment success based on the smoking cessation success prediction scale (SCSPS) in daily smokers who were admitted to family medicine clinics of a tertiary hospital between August and November 2019. In this study, 48% of the 319 smokers who completed a 3-month control after smoking cessation treatment revealed the quit success. The Cronbach alpha coefficient of the scale was found at 0.723. Current smokers who received an SCSPS score of 45 and above (area under the curve (AUC)=0.768; p<0.001, sensitivity=74%; specificity=66%) in their first admission were successful in the assessment of the first 3-month follow-up. Quitting success of the varenicline users was higher than those who used nicotine replacement therapy (NRT). The SCSPS score average was higher in the varenicline user group compared with NRT, and accordingly the rate of treatment success would increase as the scale score increased; the varenicline seemed to be preferable in smokers with a low SCSPS score. This is a short-term preliminary study on the early prediction of smoking cessation treatment success and the decision on the treatment types, suggesting that longer-term and multicenter studies about SCSPS may be beneficial.