Psikoloji Çalışmaları; 2019;39(1):179-193
Sahte Hatıralarda Zorunlu Seçim Yöntemi ile Hatırlıyorum/Biliyorum ve Modalite Etkileri
G Şahin, Hg Tekman
Uludağ Üniversitesi, Bursa
Araştırmanın temel amacı Deese-Roediger-McDermott (DRM) yöntemiyle ortaya çıkan sahte hatıralarda eski ve yeni
kelimeler üzerindeki duyarlılığın etkisinin gözlemlenmesi ve yanıt yanlılığı dışarıda bırakılarak DRM listelerindeki
kelime türleri üzerinden duyarlılık etkilerinin daha iyi anlaşılabilmesidir. Bu amaçla DRM paradigmasında iki alternatifli
zorunlu seçim yöntemi yardımı ile üç kelime türünün (kritik, ilişkili, ilişkisiz) gerçekten çalışılmış ve gerçekte çalışılmamış
çiftleri eşleştirilmiştir. Bu sayede DRM görevlerinde gözlenen yanlış pozitif cevaplarla ilgili üç soruya cevap vermeye
çalışılmıştır: Birinci soru, yanlış pozitif yanıtlar bir yanıt yanlılığından mı kaynaklanıyor yoksa katılımcılar çalıştıkları
sözcükleri ayırt etmekte daha az bir duyarlılığa sahip olduklarından, yani kelimelerin kendilerine gerçekten sunulup
sunulmadığını ayırt edemediklerinden dolayı mı hata yapmaktadır? Yanıtlardaki yanlılık etkileri dışarıda bırakılarak,
duyarlılığın etkisini izole etmek için test aşamasında evet-hayır testi yerine iki alternatifli zorunlu seçim tanıma görevi
kullanılmıştır. İkinci soru, duyarlılıktaki potansiyel bir azalma, tanıma belleğinin anımsama mı yoksa aşinalık bileşeni
ile mi ilişkilidir? Bu konuyu araştırmak için katılımcılardan yanıtlarını “hatırlıyorum”, “biliyorum” veya “tahmin
ediyorum” şeklinde sınıflandırmaları istenmiştir. Üçüncü ve son soru ise, listeleri işitsel veya görsel modalitede öğrenme
görevlerinde, çalışılan kelimelere karşı duyarlılıklarında ve bunların üç tür tanıma yanıtına dağılımı arasında bir fark var
mıdır? Çalışmanın birinci sorusuna yanıt olarak araştırma sonucunda katılımcıların, DRM listelerinin kelime türlerinden
kritik kelimeler için ilişkisiz listelerdeki kelimelerden daha düşük duyarlılıkları olduğu gözlemlenmiştir. Çalışmanın
ikinci sorusuyla ilgili olarak verdikleri yanıtlarını tanıma belleği açısından sınıfladıkları bulgular incelendiğinde
hatırlıyorum yanıtlarının üç kelime türü için açık şekilde farklılık gösterdiği gözlenmiştir. Duyarlılıktaki azalmanın
aşinalıktansa anımsama ile ilgili olduğu görülmüştür. Görsel ve işitsel modalite arasında herhangi bir ölçümde anlamlı
bir fark olmadığı görülmüştür.
Remember/Know and Modality Effects in a Forced-Choice Test of False Memory
The main aim of this study was to observe the sensitivity for discriminating
old and new words for three word types (critical, related, unrelated) in DeeseRoediger-McDermott (DRM) lists. With this aim, for all three kinds of DRM
paradigm word types we paired one presented word on study phase against one
word that was not presented in each trial in a two-alternative forced choice test.
We tried to answer three questions related to false positive responses in the DRM
paradigm: First, do false positives stem from a response bias or do the participants
have lower sensitivity to distinguish nonstudied from studied words? We used a
forced-choice recognition task in order to isolate the effect of sensitivity. Second,
is a potential reduction in sensitivity related to recollection or familiarity? We
asked participants to classify their responses as “remember”, “know”, or “guess”
in order to explore this issue. Third, is there a difference in sensitivity for prior
study in auditory and visual list learning tasks and their distribution into the three
kinds of recognition responses? For the first question of the study as a result of
the research we observed lower sensitivity for the critical words of the DRM
lists than words in unrelated lists. When the findings they classified in terms of
recognition memory were examined, it was observed that remember responses
clearly differentiated for the three types of words. It was an answer for the second
question of the study that sensitivity reduction was related with recollection more
than familiarity. Modality did not make a difference in any measure.