Psikoloji Çalışmaları; 2018;38(2):201-217
Gelecek Zaman Perspektifi Ölçüm ve Kavramsallaştırmalarına Yeni Bir Bakış
B Doğruyol, A Olgaç
Altınbaş Üniversitesi, İstanbul
Zaman perspektifi bireylerin duygu ve düşüncelerini, mutluluk düzeylerini ve
psikopatolojik semptomlarını etkileme gücüne sahiptir. Bu yüzden, özellikle
Zimbardo Zaman Perspektifi yaklaşımı ve ölçümünün de etkisiyle zaman
perspektifi son dönemde araştırmacıların ilgisini çekmektedir. Gelecek zaman
perspektifi ise belirsizlik içeren doğası sebebi ile ayrıca ilgi odağı olmaktadır.
Ancak, ilgili yazında zaman perspektifinin ölçümü ve kavramsallaştırılması ile
ilgili farklı yaklaşımlar ve çelişkili bulgular bulunmaktadır. Bu farklılıkların
ve çelişkilerin olası sebeplerinden birisi kullanılan ölçüm araçlarının, zaman
perspektifini özellikle de gelecek boyutunu farklı şekillerde ele almasıdır. Bu
yüzden, gelecek zaman perspektifini ölçen araçların birbirleri ile ilişkisi, bir
başka deyişle, yapı geçerliklerinin bir arada ele alınması yazına ışık tutması
açısından önemlidir. Buradan hareketle, gelecek boyutu ölçümünde kullanılan
araçların ilişkileri incelenerek ilgili yazında yer alan çelişkili bulguların altında
yatan sebeplere ışık tutulması amaçlanmıştır. Bu çalışmada, gelecek zaman
perspektifinin ölçümünde kullanılan farklı ölçme araçlarının birbirleri ile
ilişkisi 311 katılımcı üzerinde incelenmiştir. Gelecek perspektifini ölçmek için
Zimbardo Zaman Perspektifi Ölçeği (ZZPÖ) gelecek boyutu, Dengeli Zaman
Perspektifi Ölçeği’nin (DZPÖ) gelecek boyutu ve Geleceğe İlişkin Tutumlar
Ölçeği (GİTÖ) kullanılmıştır. Pearson Momentler Çarpımı korelasyon analizleri
ve ikinci dereceden faktör analizi sonuçları, yaygın olarak kullanılan ZZPÖ’nün
gelecek boyutunun GİTÖ-planlı gelecek boyutu ile ilişkili olduğunu, dolayısıyla
gelecek ile ilgili bilişsel bileşenleri ölçtüğünü göstermiştir. Ayrıca, analizler
GİTÖ’nün olumlu ve korkulu gelecek boyutları ile DZPÖ-gelecek boyutlarının
ilişkili olduğunu göstermektedir. Bu boyutlar ise gelecek perspektifinin duygusal
bileşenlerine odaklanmaktadır. Bulgular, gelecek perspektifinin çok boyutlu ve
farklı bileşenleri olan bir yapısı olduğuna işaret etmektedir.
A New Look at the Measurement and Concept of Future Time Perspective
A new look at the measurement and concept of future time perspective shows that it has the potential to influence
human emotion and cognition, well-being, and psychopathological symptoms. Therefore, especially following the
Zimbardo Time Perspective approach and using its relevant measure, the Zimbardo Time Perspective Inventory
(ZTPI), time perspective has attracted the attention of researchers. Future time perspective, with its ambiguous
and uncertain nature, has attracted special attention among the past, present, and future perspectives. However,
measurement and conceptualization of future time perspective is complex, and research in this field produced mixed
and contradictory results. Therefore, the aim of the current study is to investigate the relationship between different
future time perspective measures in order to provide a theoretical explanation about mixed findings and further the
validity of relevant measures. In the current study, the relationship between different future time perspective measures
was investigated using 311 participants. In order to measure future time perspective, the Future subscale of the ZTPI,
the Future subscale of the Balanced Time perspective Scale (BTPS), and the Attitudes Towards Future Scale (ATFS)
were administered. The results of correlation and second-order factor analyses revealed that the ZTPI-Future subscale
is compatible with planned future subscale of ATFS. Thus, the ZTPI-Future subscale seems to measure the cognitive
component of the future time perspective. The results indicated that future time perspective is a multi-dimensional
construct that includes qualitatively distinct components.