Psikoloji Çalışmaları; 2019;39(1):45-78
Genç ve Orta Yaşlı Yetişkinlerin En Eski ve Daha Sonraki Otobiyografik Anılarının Karşılaştırılması
B Ece, B Demiray, S Öner, S Gülgöz
MEF Üniversitesi İstanbul
Bu araştırma genç ve orta yaştaki yetişkinlerin en eski anılarını, yakın geçmişlerinden hatırladıkları anıları (yakın) ve
hayatlarının herhangi bir evresinden hatırladıkları anıları (serbest) karşılaştırmayı amaçlamıştır. Bu üç tip anı (en eski,
yakın ve serbest), canlılık, duygusallık, önem, eminlik ve tekrar sıklığı gibi anı özellikleri açısından karşılaştırılmıştır.
Toplam 319 genç (18-30 yaş) ve 112 orta yaştaki (40-65 yaş) yetişkin internet üzerinden çevrimiçi olarak anketi
tamamlamıştır. Bulgular en eski anıların sonraki iki anı tipine kıyasla olay özellikleri bakımından ya benzer ya da daha
düşük değerlendirildiğini göstermiştir. Daha detaylı açıklamak gerekirse, en eski anıların serbest anılara oranla tüm olay
özelliklerinde anlamlı düzeyde düşük değerlendirilmiş olduğu, yakın anılara kıyasla ise duygusallık ve önem özellikleri
dışında geri kalan tüm olay özelliklerinde aynı şekilde düşük değerlendirilmiş olduğu gözlemlenmiştir. Buna ek olarak,
serbest anıların duygusallık, önem ve tekrar sıklığı özelliklerinde en yüksek değerleri gösterirken yakın otobiyografik
anıların canlılık ve eminlik özelliklerinde en yüksek değerleri gösterdiği görülmüştür. Yaş grupları arasındaki farklılıklar
incelendiğinde ise orta yaştaki yetişkinlerin genel olarak tüm olay özelliklerinde genç yetişkinlere kıyasla daha yüksek
değerlendirmeler yaptıkları ve en eski anılarını daha geç yaşlardan hatırladıkları gözlemlenmiştir. Son olarak, bu üç anı
tipinin hatırlanma ya da rapor edilme sırasının (en eski anının ilk anlatılması veya yakın anının ilk anlatılması) olay
özellikleri ve hatırlanan anıların tarihinin saptanması üzerinde olası etkileri incelenmiştir. Bulgular, anı tiplerinin rapor
edilme sırasının olay özellikleri üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığını göstermiştir. Fakat, hatırlanma sırası hatırlanmış
olan en eski ve serbest anıların zaman tahminlerini anlamlı düzeyde etkilemiştir. Örneğin, en eski anıların geldiği
ortalama yaşın, yakın anılardan sonra çağırıldıklarında ilk olarak en eski anının hatırlandığı duruma kıyasla daha yüksek
olduğu gözlemlenmiştir. Genel olarak, bulgular en eski anıların olay özellikleri bakımından diğer anı tiplerine göre çok
da özel olmadığını ve rapor edilme sırasının değiştirilmesi gibi deneysel manipülasyonların etkisine diğer anılara benzer
şekilde açık olduklarını öne sürmüştür
Comparison of Earliest and Later Autobiographical Memories in Young andMiddle-Aged Adults
The current study examined earliest memories of young and middle-aged adults
in comparison to a recent autobiographical memory and a free-report one from
any life phase. These three types of memories were compared in terms of their
memory characteristics such as vividness, emotionality, importance, confidence,
and rehearsal frequency. A total of 319 young (18-30 years) and 112 middle-aged
(40-65 years) adults completed the online survey. Results showed that earliest
memories were rated either similar to or lower than later memories in their
memory characteristics. More specifically, they received lower ratings than freereport memories in all memory characteristics whereas they did not significantly
differ from recent memories only in importance and emotionality. In addition,
free-report memories were highest in emotionality, importance and rehearsal
frequency whereas recent memories were highest in vividness and confidence
ratings. Compared to young adults, middle-aged adults provided higher ratings
for all memory characteristics in general, and they further recalled earliest
memories from an older age. Finally, the order of reporting the three types of
memories (earliest memory first versus recent memory first) was examined
with respect to its potential influence on memory characteristics and dating of
the recalled memories. Results displayed no significant effect of the reporting
order on memory characteristics. Dating of the earliest and free-report memories,
however, was significantly affected by the reporting order. The mean age for
earliest memories was higher when it was retrieved following the recent memory
compared to the reporting order in which earliest memories are retrieved and
reported first. Overall, results indicated that earliest memories are not particularly
special compared to later memories (e.g., free-report memories) in terms of their
memory characteristics, and they are vulnerable to experimental manipulation
such as changing the reporting order just like other types of autobiographical
memories.