Bağımsız işlev görme olarak tanımlayabileceğimiz
özerklik, ilişkisellik ve yeterlik ile birlikte,
psikososyal gelişim için gerekli olan üç temel
evrensel ihtiyaçtan biridir . Erikson, iki gelişim dönemini özerklik için
önemli olarak tanımlamıştır: Benlik kavramının
ilk oluştuğu ve yetişkinin empoze ettiği normlarla
karşılıklı çatışmalarla ilişkili olan 1,5–3 yaş
arası dönem; kimlik ve bireyleşmenin belirgin
psikolojik ilgi haline geldiği ergenlik dönemi.
Özerklik her ne kadar bu iki gelişim döneminde
bariz hale gelse de, birçok teorisyenin hemfikir
olduğu gibi gelişimin çok erken dönemlerinde
temelleri atılan bir süreçtir. Nitekim Bowlby’nin
bağlanma teorisinde ortaya koyduğu
anne-bebek arasında oluşan bağlanmanın gelişim
aşamaları ve bu aşamada ikilinin yaşadığı
tecrübelere bağlı olarak gelişen bağlanma güvenliğinin,
özerklik gelişimiyle oldukça yakın bir
ilişkisi vardır.
Bu bilgiler bize, bir çocuğun doğumundan itibaren
ebeveynleriyle olan karşılıklı ilişkisinin onun
tüm gelişim alanlarında; tabii özerklik gelişiminde
de ne kadar önemli olduğu gerçeğini bir kez
daha hatırlatır. Moreno da, çocuğun sosyalleşmesinde,
rol gelişimi aşamalarının ve aynı
zamanda anne-bebek etkileşiminin önemini
vurgular. İlişkinin, rol kuramında en önemli öğe
olduğunu söyleyen Moreno’ya göre, ebeveynçocuk
ilişkisinde her şeyin yolunda gitmesi halinde,
her iki taraf da sağlıklı gelişimlerine yol
açan uygun rol gelişimlerini sürdürürler. Çoğu
zaman bu ilişkide yaşanan sorunlar spontanlığı
engeller. Spontanlığı engellenmiş kişilerin
özerkliklerini kazanmaları zordur. Spontanlık
eğitimi, insanları “kendi olma” yönünde cesaretlendirir,
verdikleri tepkilerin yeterliliğini ve uygunluğunu
görmelerine yardımcı olur .
Bu yazının amacı, yukarıda kısaca sözü edilen,
özerklik gelişiminin doğumdan itibaren başlayan
ve yetişkinliğe kadar devam eden gelişim
sürecini değerlendirmek ve bu değerlendirmelerin
psikodrama çalışmalarındaki önemini vurgulamaktır.