Türk Psikiyatri Dergisi; 2024;35(2):137-149
Çocuk ve Ergenlerde Borderline Kişilik Özelliklerinin Gelişiminde Etyopatogenez
O Yetim,Ö Yalçın
Ersin Arslan Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Gaziantep
Ergenlerde borderline kişilik bozukluğu (BKB) özelliklerinin geçerliliği ve
klinik önemi giderek daha fazla kabul edilmektedir. Ergenlik dönemindeki
BKB özelliklerinin sürekliliğinin yüksek olduğu ve olumsuz kişilerarası,
akademik, mesleki ve finansal sonuçlarla ilişkili olduğu belirtilmektedir.
Alan yazınında çocuk ve ergenlerde gözlenen BKB özellikleri psikodinamik
kuramlar, gelişimsel modeller ve evrimsel yaklaşımla ele alınmaktadır.
BKB etyopatogenezine yönelik çalışmalarda duygu düzenleme güçlüğü,
kişilerarası işlevsellik bozukluğu, dürtüsellik ve kendine zarar verme
davranışı, olumsuz yaşam olayları, mizaç özellikleri, nöropsikolojik
işlev bozuklukları, nöroanatomik, genetik, hormonal ve immunolojik
faktörler yer almaktadır. Bu gözden geçirmede BKB gelişimine yönelik
ilgili yaklaşımlar ve faktörlerin ele alınması amaçlanmıştır. Bu yazıda,
PubMed veri tabanında 1968-2021 yılları arasında yayınlanan makaleler
gözden geçirilmiş, konuyla ilgili alan yazınında öne çıkan araştırmalar
değerlendirme kapsamına alınmıştır. Çalışmada, BKB gelişimine yönelik
psikodinamik ve gelişimsel yaklaşımlarda değersizleştirici çevre, epistemik
donma ve hipermentalizasyon, kompleks veya bağlanma travmasının önemi
vurgulanmaktadır. Evrimsel yaklaşımda ise belirtilerinin ergenlik döneminde
ortaya çıkmasının nedeni olarak romantik ilişkilerin, üremenin başlaması
vurgulanmakta ve BKB’nin hızlı yaşam öyküsü stratejisi ile ilişkili olduğu
savunulmaktadır. BKB özellikleri bulunan ergenlerde sağlıklı kontrollere
göre yukarıdan aşağıya duygusal işlemlemede görev alan orbitofrontal
korteks ve anterior singulat kortekste hacim azalması; aşağıdan yukarı
duygusal işlemlemede yer alan talamus ve hipokampus bölgesinde akivasyon
artışı gözlendiği belirtilmektedir. BKB özellikleri bulunan ergenlerde
gözlenen superior temporal girus ve prekuneustaki aktivasyon artışının
hipermentalizasyonun nöral bir göstergesi, insuladaki aktivasyon artışının ise
sosyal ağrının nöral bir göstergesi olduğu düşünülmektedir. BKB belirtileri
bulunan ergenlerde gözlenen dinlenme durumunda kalp atım hızı azalması
ve kalp atım hızı değişkenliği artışının parasempatik sistem aktivasyonu ile
ilişkili olduğu belirtilmektedir.
Ergenlerde BKB tanı, ayırıcı tanı ve tedavi açısından klinisyenleri zorlayan
bir bozukluktur. BKB’de etyopatogenez ile ilgili faktörlerin çok yönlü ve
ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmesi önem arz etmektedir.
Etiopathogenesis in the Development of Borderline Personality Characteristics in Children and Adolescents
The validity and clinical significance of the characteristics of borderline
personality disorder (BPD) in adolescents are increasingly being recognized.
The persistence of BPD characteristics in adolescence is high and is
associated with negative interpersonal, academic, professional, and financial
outcomes. In the literature, BPD characteristics observed in children and
adolescents are explained with psychodynamic theories, developmental
models, and evolutionary approaches. Emotional dysregulation,
interpersonal dysfunction, impulsivity, and self-harming behavior, negative
life events, temperament characteristics, neuropsychological dysfunctions,
neuroanatomical, genetic, hormonal, and immunological factors may
play a role in BPD etiopathogenesis. This review aims to address different
approaches and relevant factors for the development of BPD. The articles
published between 1968-2021 in the PubMed database were reviewed,
and prominent studies were selected for evaluation. The importance of
invalidating environment, epistemic freezing and hypermentalization,
complex or attachment trauma is emphasized in psychodynamic and
developmental literature. In the evolutionary approach, on the other hand,
romantic relationships and the onset of reproduction are emphasized as
the reason for the emergence of symptoms during adolescence, and it is
argued that BPD is related to the rapid life history strategy. It is stated that a
decrease in volume in the orbitofrontal cortex and anterior cingulate cortex,
which are involved in top-down emotional processing, and an increase in
the activity of thalamus and hippocampus regions, which are involved in
bottom-up emotional processing are observed in adolescents with BPD
characteristics when compared to healthy controls. It is thought that the
increase in activation in the superior temporal gyrus and precuneus observed
in adolescents with BPD features is a neural indicator of hypermentalization,
and the increase in activation in the insula is a neural indicator of social pain.
It has been reported that the decrease in resting heart rate and the increase
in heart rate variability observed in adolescents with BPD symptoms are
associated with the activation of the parasympathetic system. BPD in
adolescents is a disorder that challenges clinicians in terms of diagnosis,
differential diagnosis, and treatment. It is crucial to evaluate the factors
related to etiopathogenesis in BPD in a multifaceted and detailed manner.