Giriş Dijital oyunların ve akıllı telefonların eğlence ve sosyalleşme amaçlı kullanımının yanı sıra ergenlerde bireysel ve ilişkisel etkilerinin olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Problemli teknoloji kullanımı olarak değerlendirilebilecek oyun ve akıllı telefon bağımlılıklarının oluşumunda ön plana çıkan faktörlerden biri olan öz-kontrolün bağımlılık davranışı ile olumsuz bir ilişkisi olduğu görülmektedir. Ergenlerin aile ile ilişkileri ve öz-saygılarının problemli teknoloji kullanımından etkilendiği görülmektedir. Bunun yanında öğrencilerin sosyal ve akademik gelişimine önem veren pozitif psikoloji yaklaşımında iyi oluş kavramı ön plana çıkmaktadır. Aile ile uyum ve öz-saygı kavramları ile ilişkili olan iyi oluş kavramı, kimlik kazanma ve birey olma yolunda olan ergenler için önem arz etmektedir. İyi oluş’un ergenler için önemli olduğunu ve olumlu gelişimleri için teknoloji kullanımlarının araştırılmasının, teknolojiyi bilinçli kullanmalarına yardımcı olacağı öngörülmektedir. Bu çalışmanın amacı, öz-kontrolün problemli teknoloji kullanımındaki rolünün incelenmesi, aile uyumu ve öz-saygı değişkenlerinin bağımlılık ve iyi oluş arasında aracı rollerinin araştırılması ve problemli teknoloji kullanımının ergenlerde cinsiyete ve akademik başarıya göre değişkenlik gösterme durumunun incelenmesidir. Yöntem Araştırmanın çalışma grubunu İstanbul’da çeşitli liselerde öğrenim gören 9., 10. ve 11. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Katılımcılardan toplanan verilerle oyun bağımlılığı ve akıllı telefon bağımlılığı ayrı çalışma grupları olarak incelenmiş ve ayrı yapısal eşitlik modelleri oluşturulmuştur. Öğrenciler, uygun ders saatlerinde gönüllülük esasına uygun olarak ölçek bataryasını doldurmuşlardır. Batarya içinde Demografik Bilgi Formu, Kısa Öz-Kontrol Ölçeği, Dijital Oyun Bağımlılığı Ölçeği, Uygulama Temelli Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeği, Aile Uyumu Ölçeği, Yaşam Boyu Benlik Saygısı Ölçeği ve EPOCH Ölçeği bulunmaktadır. Yeteri kadar büyüklükte katılımcıya ulaşmak adına uygun örnekleme yöntemine başvurulmuştur. Değişkenlerin birbiriyle olan ilişkisini ortaya çıkarmak için korelasyon analizi yapılmıştır. Ardından modeller yapısal eşitlik modeliyle test edilmiştir. Bulgular Öz-kontrol, oyun ve akıllı telefon bağımlılığı, aile uyumu, öz-saygı ve iyi oluşun altboyutları arasında korelasyon analizleri yapılmıştır. Oyun bağımlılığının çalışıldığı grupta öz-kontrol, aile uyumuyla ve ilişkililikle anlamlı düzeyde korelasyon göstermediği için aracılık modeline dahil edilmemiştir. Öz-kontrol’ün oyun bağımlılığını yordadığı modelin kabul edilebilir uyum verdiği görülmüştür. YEM sonucuna göre öz-kontrol oyun bağımlılığını (β=-0.34, p<0.001) negatif yönde yordamaktadır. Dijital oyun bağımlılığı, aile uyumu, öz-saygı ve iyi oluş değişkenlerinin yer aldığı ölçüm modeli test edilmiştir. İyi oluş değişkeninin alt boyutlarından bağlılık ve mutluluk boyutları oyun bağımlılığı ile anlamlı korelasyon göstermediği için modele dahil edilmemiştir. Test edilen modelin kabul edilebilir uyum verdiği görülmüştür. Oyun bağımlılığının aile uyumu ve öz-saygı aracılığıyla iyi oluşu yordadığı modelin kabul edilebilir uyum verdiği görülmüştür. Modelde yer alan değişkenlere ait dolaylı etkilerin anlamlılığına ek kanıt sağlamak amacıyla %95 güven aralığı seçilerek 5000 yeniden örnekleme yoluyla Bootstrap Analizi uygulanmıştır. YEM sonucuna göre oyun bağımlılığının; aile uyumu ve (β=-0.20, p<0.05, 95% CI=-0.36, -0.03) ve öz-saygıyı (β=-0.25, p<0.01, 95% CI=-0.42, -0.07) negatif yönde doğrudan yordadığı bulunmuştur. Aile uyumu (β=0.19, p<0.01, 95% CI=0.05, 0.35) ve öz-saygı (β=0.74, p<0.001, 95% CI=0.62, 0.86) da iyi oluşu pozitif yönde anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Dolaylı etkilere baktığımızda oyun bağımlılığı aile uyumu/ öz-saygı aracılığıyla (β=0.22, p<0.01, 95% CI=-0.37, -0.07) iyi oluşu dolaylı olarak yordamaktadır. Oyun bağımlılığının cinsiyet değişkenine göre farklılaşma durumuna bakıldığında, erkek oyun bağımlılığı düzeylerinin kız öğrencilerden daha yüksek olduğu bulunmuştur. Akademik ortalama değişkenine göre farklılaşma durumuna bakıldığında, akademik ortalaması 47-70 arasında olanların oyun bağımlılığı düzeyinin, ortalaması 93-99 arasında olan öğrencilere göre daha fazla olduğu görülmüştür. Akıllı telefon bağımlılığının çalışıldığı grupta, değişkenler arasındaki korelasyon analizi yapılmış ve betimsel istatistik verileri ortaya çıkarılmıştır. Korelasyon analizlerinden sonra akıllı telefon bağımlılığı, öz-kontrol, aile uyumu, öz-saygı ve iyi oluş değişkenlerinin yer aldığı ölçüm modeli test edilmiştir. Akıllı telefon bağımlılığı ve öz-kontrol, iyi oluş değişkeninin alt boyutlarından bağlılık ve ilişkililik boyutlarıyla anlamlı korelasyon göstermediği için modele dahil edilmemiştir. Test edilen modelin kabul edilebilir uyum verdiği görülmüştür. Korelasyon analizlerinden sonra öz-kontrolün akıllı telefon bağımlılığını yordadığı; akıllı telefon bağımlılığının da aile uyumu ve öz-saygı aracılığıyla iyi oluşu yordadığı model test edilmiştir. Test edilen modelin kabul edilebilir uyum verdiği görülmüştür. Modelde yer alan değişkenlere ait dolaylı etkilerin anlamlılığına ek kanıt sağlamak amacıyla %95 güven aralığı seçilerek 5000 yeniden örnekleme yoluyla Bootstrap Analizi uygulanmıştır. YEM sonucuna göre öz-kontrol akıllı telefon bağımlılığını (β=-0.58, p<0.001, 95% CI=-0.70, -0.44), akıllı telefon bağımlılığının; aile uyumu ve (β=-0.21, p<0.01, 95% CI=-0.38, -0.09) ve öz-saygıyı (β=-0.27, p<0.001, 95% CI=-0.13, 0.40) negatif yönde doğrudan yordadığı bulunmuştur. Aile uyumu (β =0.19, p<0.01, 95% CI=0.09, 0.30) ve öz-saygı (β=0.73, p<0.001, 95% CI=0.62, 0.82) da iyi oluşu pozitif yönde anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Dolaylı etkilere bakıldığında akıllı telefon bağımlılığı aile uyumu/ öz-saygı aracılığıyla (β=-0.24, p<0.001, 95% CI=-0.12, -0.35), iyi oluşu dolaylı olarak yordamaktadır. Öz-kontrol, akıllı telefon bağımlılığı aracılığıyla öz-saygı (β=0.16, p<0.001, 95% CI=0.07, 0.25) ve aile uyumunu (β=0.12, p<0.01, 95% CI=0.05, 0.22), akıllı telefon bağımlılığı/aile uyumu/özsaygı aracılığıyla (β=0.14, p<0.001, 95% CI=0.07, 0.23) iyi oluşu dolaylı olarak yordamaktadır. Akıllı telefon bağımlılığının cinsiyet değişkenine göre farklılaşma durumuna bakıldığında, kız akıllı telefon bağımlılığı düzeylerinin erkek öğrencilerden daha yüksek olduğu bulunmuştur. Akademik ortalama değişkenine göre farklılaşma durumuna bakıldığında, akademik ortalaması 36-70 arasında olanların akıllı telefon bağımlılığı düzeyinin, ortalaması 93.70-99.20 arasında olan öğrencilere göre daha fazla olduğu görülmüştür. Sonuç Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, öz-kontrolün problemli teknoloji kullanımında olumsuz rolü olduğu ve problemli teknoloji kullanımının iyi oluşa etkisinde aile uyumu ve öz-saygı değişkenlerinin aracı rolü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Akıllı telefon bağımlılığının incelendiği grupta öz-kontrol, aile uyumu ve öz-saygıyı, akıllı telefon bağımlılığı aracılığıyla yordamıştır. Bunun yanında öz-kontrolün, akıllı telefon bağımlılığı, aile uyumu ve öz-saygı aracılığıyla iyi oluşa dolaylı olarak olumsuz etkisinin olduğu bulunmuştur. Bu bulguların ışığında problemli teknoloji kullanımın gençler üzerindeki psikolojik ve sosyal etkilerine dikkat edilmesi gerekmektedir. Teknolojinin yararlı kullanımının teşvik edilmesi ve bağımlılığı önleyici çalışmaların yapılması adına bu çalışmanın sonuçlarının araştırmacılara ve bağımlılık alanında çalışmalar yapan uygulayıcılara katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

The purpose of this study is to examine the relationships among self-control, problematic technology use, family harmony, self-esteem, and well-being. The sample is composed of high school students from several schools in Istanbul. The Turkish versions of the Brief Self-Control Scale, Digital Game Addiction Scale (DGAS-7), Smartphone Application-Based Addiction Scale (SABAS), Family Harmony Scale, Lifespan Self-Esteem Scale, and EPOCH Measure of Adolescent Well-Being have been used for collecting the data. IBM Statistical Package for the Social Sciences and Statistical Packages for the Analysis of Moment Structures have been used for the data analyses. Structural equation models have been created for both digital game addiction and smartphone addiction. According to the findings, self-control significantly predicts problematic technology use, and problematic technology use significantly predicts well-being through the mediation of family harmony and self-esteem. As the level of self-control increases, smartphone and digital game addictions decrease. However, as digital game and smartphone addictions increase, family harmony, self-esteem, and well-being decrease. The negative relationship between problematic technology use and well-being may be related to disruptions in family harmony and decreased self-esteem. The relationships among problematic technology use, gender, and academic achievement have also been examined. The research findings are discussed through the literature. Future recommendations based on the results have been presented for researchers and practitioners.