Giriş İnternet ergenlerin gündelik yaşamının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. İnsan yaşamında geniş yer kaplayan internetin yaygın kullanımının pek çok ergenin yaşamında olumlu ya da olumsuz değişiklikler yarattığı ileri sürülebilir. Problemli internet kullanımı, sosyal, akademik/mesleki olumsuz sonuçlar doğuran bilişsel ve davranışsal belirtilerden meydana gelen çok boyutlu bir sendrom olarak görülmektedir. Ergenlik döneminde problemli internet kullanımının ergenin sosyal gelişimini sekteye uğratıcı bir yaşantı olduğu ilgili araştırmalar ile de vurgulanmıştır. Bu araştırmalara göre problemli internet kullanımı davranışları sergileyenlerin arkadaşları ile ilişkilerinde büyük kayıplar olduğu ve sosyal izolasyon ve yalnızlık gibi durumlarla karşı karşıya kalabildiği görülmektedir. Problemli internet kullanımı bireylerde psikopatolojiye yol açabildiği gibi bazı patolojik durumlar da bireyleri problemli internet kullanımına itebilmektedirler. Örneğin; problemli internet kullanımı olanların olmayanlara oranla günlük hayatlarında daha fazla stres yaşadıkları görülmektedir. Bireylerin maruz kaldıkları stres olayları gündelik hayatlarında hemen hemen her gün yaşadıkları olaylardan, diğer bir ifade ile gündelik sıkıntılardan, travmatik yaşantılara kadar değişmektedir. Buna göre gündelik sıkıntılar yaşayan ergenlerin problemli internet kullanımına yönelebileceği ifade edilmektedir. Problemli internet kullanımı ergenlerin gelişimini, sosyal yaşamını olumsuz etkilediği gibi ruh sağlığı açısından da olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Ergenler üzerinde olumsuz sonuçları olabilen problemli internet kullanımına etki eden müdahale edilebilir değişkenleri ortaya koymak onlara yapılacak olan önleyici çalışmalara yol gösterici olabilecektir. Bu çerçevede araştırmanın amacı, lise öğrencilerinin problemli internet kullanım düzeyleri ile sosyal dışlanma ve gündelik sıkıntılar değişkenleri arasındaki ilişkilerin regresyon modeli içerisinde test etmektir. Yöntem Çalışmanın verileri Türkiye’nin başkenti Ankara’nın düşük, orta ve yüksek sosyoekonomik düzeyinde bulunan üç ilçesinde seçkisiz bir yolla belirlenen birer liseden toplanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını 369 lise öğrencisi oluşturmuş olup, öğrencilerin 189’u kadın (%51), 180’si erkektir (%49). Çalışmada lise öğrencilerinin problemli internet kullanımı düzeylerini belirlemek amacıyla Ceyhan, Ceyhan ve Gürcan tarafından üniversite öğrencileri üzerinde geliştirilen Ceyhan ve Ceyhan tarafından ergenlere uyarlanan Problemli İnternet Kullanımı Ölçeği kullanılmıştır. Öğrencilerin sosyal dışlanma düzeylerini belirlemek için Gilman, Carter-Sowell, DeWall, Adams ve Carboni tarafından geliştirilen Sertelin Mercan tarafından Türkçe’ye uyarlanan Ergenler İçin Sosyal Dışlanma Yaşantısı Ölçeği (SDYÖ) kullanılmıştır. Yıldırım tarafından geliştirilen Gündelik Sıkıntılar Ölçeği ise araştırmada öğrencilerin gündelik yaşantısında görülen ve strese sokan durumları ölçmek için kullanılmıştır. Çalışmanın bulgularının elde edilmesinde çoklu regresyon analizinden faydalanılmıştır. Bulgular Çalışmanın sonuçlarına göre görmezden gelinme (t=4,482, p<0,001), dışlanma (t=-3,070, p<0,01) ve gündelik sıkıntılar değişkenlerinin (t=-8,936, p<0,001) lise öğrencilerinin problemli internet kullanımı düzeylerini anlamlı ölçüde yordamaktadır. Çoklu regresyon analizi ile üretilen modelde gündelik sıkıntılar değişkeninin Beta katsayısı en yüksek (0,42) düzeydedir. Bunu görmezden gelinme (0,22) ve dışlanma (0,14) değişkenleri izlemektedir. Görmezden gelinme, dışlanma ve gündelik sıkıntılar değişkenleri birlikte lise öğrencilerinin problemli internet kullanımındaki varyansın %29'unu (R=0,54, R2=0,29) açıkladığı belirlenmiştir. Tartışma Literatür incelendiğinde problemli internet kullanımı yaşayan bireylerle yapılan çalışmalara rastlandığı ve bu çalışmalarda bu davranışları sergileyenlerin arkadaşları ile ilişkilerinde büyük kayıplar olduğu ve sosyal izolasyon ve yalnızlık gibi durumlarla karşı karşıya kalabildiği görülmektedir. Benzer şekilde Young (1996) çevrelerindeki kişilere az vakit ayıran problemli internet kullanıcılarının, bilgisayar başında yalnız vakit geçirmeyi daha çok tercih ettiklerini belirtmiştir. Buradan hareketle çevresindekiler tarafından dışlanan ya da görmezden gelinen bireylerin problemli internet kullanımına ilişkin eğilimlerinin daha yüksek olabileceği gibi, problemli internet kullanan bireylerinde çevrelerinden daha izole bir yaşam yaşayabilecekleri söylenebilir. Dolayısıyla bu görüşler araştırmanın sosyal izolasyonun alt boyutları olan dışlanma ve görmezden gelinme değişkenlerinin problemli internet kullanımını anlamlı bir şekilde yordadığı bulgusunu desteklemektedir. Çalışmanın diğer bir bulgusu da gündelik sıkıntıların problemli internet kullanımının anlamlı birer yordayıcısı olduğudur. Bu bulgu stres ve gündelik sıkıntılar ile problemli internet kullanımı arasında ilişki olduğunu öne süren araştırmalar ile tutarlı bir bulgudur. Buna ek olarak interneti daha uzun süre kullananların daha fazla stresli yaşam olayları ve gündelik sıkıntılar belirttikleri ortaya konmuştur. Gündelik sıkıntıların devamlı ve sık olması bireylerin sorunlarla baş etme mekanizmalarını etkileyebilir ve bireyler bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde bu sıkıntılardan kurtulmak için kaçış yolları arayabilirler. Diğer bir ifade ile gündelik sıkıntılar yaşayan birey bununla sağlıklı baş etme yollarına başvuramazsa problemli internet kullanımı gibi sağlıksız davranışlara başvurabilir. Davis’in Bilişsel Davranışçı Modeli incelendiğinde bireylerin sorunlarından ya da başkalarıyla kurdukları ilişkilerdeki sıkıntılardan kaçmak için de internete yöneldiği ve söylenebilir. Bu sorunlarla etkili bir şekilde baş edilemediğinde de internet kullanım sıklığı artabilir ve dolayısıyla problemli internet kullanımına yol açılabilir. Uygulayıcılara ve Araştırmacılara Öneriler etkinlikleri kazandırmasının ve sosyal etkinlikler için zaman ayırmasının önemli olabileceği söylenebilir. Bu nedenle okul psikolojik danışmanları, ailelerin çocuklarıyla sağlıklı ve verimli bir iletişim kurabilmeleri için eğitim seminerleri düzenleyebilir. Yine okul içi iletişimi arttırmak amacıyla öğretmenler, okul idarecileri ve okul psikolojik danışmanlarını da içeren tüm okul personelinin dahil olduğu hem sınıf içinde hem de dışında çocukları problemli internet kullanımından uzaklaştırmak amacıyla etkinlikler planlanması önemli olabilir. Gündelik sıkıntılar yaşayan ergenlerin hangi özelliklerinden dolayı problemli internet kullanımına yöneldikleri derinlemesine araştırılabilir. Bununla birlikte ergenlerle çalışan okul psikolojik danışmanları danışanlarının gündelik sıkıntı yaşayıp yaşamadıklarını ve eğer yaşıyorlarsa bunların onları etkileme düzeyine bakabilirler. Araştırmanın Sınırlılıkları Bu çalışmanın bazı temel sınırlılıkları bulunmaktadır. Çalışma Ankara'daki üç okulda öğrenim gören lise öğrencileriyle sınırlıdır. Çalışmadan elde edilen bulgular sadece benzer özelliklere sahip lise öğrencileri için genelleştirilebilir. Çalışmanın Türkiye'deki diğer büyük şehirlerde tekrarlanması, lise öğrencilerinin problemli internet kullanımının daha kapsamlı şekilde ele alınmasına yardımcı olacaktır.

Problematic Internet use not only has negative effects on adolescents’ development and social lives but also may yield negative mental health outcomes. Taking into account that it may damage adolescents’ school and family lives, it is clear that identifying and preventing factors associated with problematic Internet use is very important on both the individual and societal levels. The purpose of the present study was to explore the associations between problematic Internet use, daily hassles, and social isolation among high school students. The study group comprised high school students from various socioeconomic levels in Ankara, the capital city of Turkey. Data were collected from 371 high school students: 189 female students (51%) and 180 male students (49%). Hierarchical multiple regression analysis was used to determine variables predicting high school students’ levels of problematic Internet use. The results showed that the variables of being ignored, exclusion, and daily hassles significantly predicted high school students’ problematic Internet use. Suggestions were made in light of the current literature.