Amaç: Dünyada milyonlarca insan her yıl afetlerin etkilerine maruz kalmaktadır. Afetlerin yetişkinlerde travma sonrası stres (TSS) belirtileri de dahil olmak üzere çeşitli psikolojik sonuçları olmaktadır. Buna karşın, afete uğrama biçiminin TSS belirti üzerindeki etkileri hakkında az şey bilinmektedir. Bu çalışma 2011 yılında Van, Türkiye’de yaşanan iki depremin sonrasında afete maruz kalmanın öznel ve nesnel etki şiddetinin TSS belirtileri üzerindeki etkilerini anlamayı amaçlamıştır. Yöntem: Çalışmaya depreme farklı düzeylerde maruz kalmış bölgelerden 360 deprem yaşamış birey katılmıştır. Çalışmanın amaçları ile tutarlı olarak, katılımcılar Olayın Etkisi Ölçeği-Gözden Geçirilmiş Formuna ve deprem yaşama şiddetini incelemek üzere oluşturulmuş bir ölçeğe yanıt vermişlerdir. Belirti kümeleri ve afete uğramanın etkisi arasındaki ilişki çoklu varyans analizi yoluyla incelenmiştir. Sonuçlar: Bulgular afete maruz kalma şiddetinin türünün TSS’nin belirti kümeleri üzerinde farklı etkilerinin olduğunu; iki belirti kümesi olarak yeniden yaşamanın ve kaçınmanın, afete uğramanın nesnel ve öznel etkilerinin düzeyleri ile farklı şekilde ilişkili olduğunu, buna karşın aşırı uyarılmışlık belirtilerinin maruz kalmanın türünden bağımsız olarak yüksek düzeyde etkilenen deprem yaşamış bireylerde yaygın olarak bildirildiğini göstermiştir. Tartışma: Bu çalışma TSSB’nin belirti kümeleri arasında maruz kalmanın etkisi açısından önemli bir farklılık olduğuna yönelik kanıt sunmaktadır. Bulguların afete uğrayanlarda farklı düzeylerde görülen nesnel ve/veya öznel etki bildiren deprem yaşamış bireyler için travma sonrası stres belirtilerine ayrımlı olarak odaklanan ruhsal eğitim temelli girişimlerin geliştirilmesi veya planlanması için yol gösterebileceği düşünülmektedir.

Objective: Around the globe, millions of people are exposed to disasters annually. Disasters may result in a wide range of psychological consequences in adult populations, including posttraumatic stress symptoms (PTS). However, little is known about the effects of the impacts of type of disaster exposure on the symptoms of PTS. This study aimed to understand the effects of objective and subjective impact severity of disaster exposure on symptoms of PTS in the aftermath of two earthquakes which struck Van, Turkey in 2011. Methods: Three hundred and sixty earthquake survivors from districts with different levels of earthquake exposure participated in the study. Consistent with the aims of the study, the participants responded to the Impact of Event Scale-Revised and a measure of earthquake exposure severity. The relationship between symptom clusters and impact of disaster exposure was examined through a multivariate analysis of variance. Results: The findings demonstrated differential effects of type of disaster exposure severity on the symptom clusters of PTS, showing that the two core clusters, re-experiencing and avoidance, differentially related to levels of subjective and objective impact of disaster exposure while symptoms of hyperarousal were commonly reported in survivors who experienced high levels of impact irrespective of the type of exposure. Discussion: This study provided empirical evidence for an important distinction regarding impact of exposure between symptom clusters of PTSD. The findings may guide the development or planning of psychoeducation-based interventions with differential focus on posttraumatic stress symptoms for survivors having different levels of objective and/or subjective impact of exposure.