Türk Psikoloji Yazylary; 2010;13(26):45-60
Üst Biliş Hakkında Bir Gözden Geçirme: Üstbiliş Çalışmaları mı Yoksa Üst Bilişsel Yaklaşım mı?
S Karakelle, S Saraç
İstanbul Üniversitesi, İstanbul
Üst biliş (metacognition), genel olarak düşünme hakkında düşünme faaliyetine veya biliş hakkındaki bilişlere işaret
eden bir kavram olarak tanımlanabilir. Üstbiliş konusunda birikmiş kuramsal ve deneysel çalışmalar, “üstbilişsel
psikoloji ekolü”nün doğmakta olduğuna işaret etmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, üstbilişin tanımlanmasına
ve ölçülmesine yönelik yaklaşımların incelenmesi yoluyla üstbilişin “yeni bir düşünce ekolü” olduğu görüşünün
tartışılmasıdır. Kuramsal açıdan bakıldığında üst bilişsel yaklaşım, bireyin kendi düşünceleri hakkındaki düşüncelerinin
nasıl oluştuğunu inceleyerek insan zihni hakkında daha kapsamlı bir model üretme teşebbüsleri olan bir
bakış açısı ortaya koymaktadır. Değerlendirme yöntemleri açısından bakıldığında ise bu yaklaşım, bireyin kendini
(self), öznelliğini ve öznel bildirimlerin hatalı olma halini çalışılabilir bir değişken olarak ele alarak içebakış
yönteminin yeniden düzenleyerek kullanılmasını önermektedir. Aynı zamanda üst bilişsel yaklaşımın eğitim psikolojisi
ve klinik psikoloji gibi uygulamalı alanlara yeni açılımlar getirdiği görülmektedir. Ayrıca, üst bilişsel yakla-
şımı temel alan çalışmaların sayısının giderek artması, çalışmaların psikolojinin birçok alanına ve farklı ülkelere
yayılması da bu yaklaşımın kabul gördüğüne işaret etmektedir. Sonuç olarak, üst bilişle ilgili çalışmaların yeni bir
ekol/yaklaşım olmanın hemen bütün ölçütlerini karşıladığını kabul etmek mümkün görünmektedir.
A Review on Metacognition:Metacognitive Research or Metacognitive Approach?
Metacognition, in general, can be defi ned as “thinking about thinking” or “cognitions about cognitions”. Accumulated
theoretical and empirical studies on metacognition indicate an emerging “metacognitive psychology school”. The
main aim of this study is to discuss the “thought school” view via investigating the approaches for defi ning and
assessing metacognition. In theoretical sense, metacognitive approach provides a viewpoint that intends to produce
a rather comprehensive cognitive model via focusing on how individuals think about their own thinking. In terms
of assessment methodology, metacognitive approach offers the use of a revised and refi ned version of introspection
with the assumption that individual’s self, subjectivity and subjective reports are researchable variables via this
version of introspection. In addition, metacognitive approach brings out new openings to the applied fi elds of
psychology like educational and clinical psychology. Lastly, the growing interest of researchers from different
subjects and countries in metacognitive studies shows that this new research fi eld is well accepted. In conclusion,
metacognitive research deserves to be accepted as a “thought school”.