Psikoloji Çalışmaları; 1995;20():95-112
Şehirli ve Gecekondulu Grupların Birbirlerini ve Kendilerini Tariflerinde Ayırdedici Davranışları
S Arkonaç
İstanbul Üniversitesi, İstanbul
Tajfel'in (1978, 1981) gruplar arası davranışın ortaya çıkışında, grup içindeki benzerliklerini ve diğer gruptan olan farklılıklarını artıran ve grup içine ta?rafgir davranma biçimini ortaya koyan gerekli ve yeterli değişkenin sosyal kate'gorizasyon süreci olduğuna dair hipotezi gerek laboratuar gerekse saha araştır?malarından elde edilen verilerle desteklenmektedir. Bununla birlikte bazı kültür'ler arası araştırmalar araştırmanın tertiplendiği kültürün özellikleri sebebi ile bu
hipotezi desteklememektedir (Wetherell, 1982; Mackie, 1984). Ayrıca sosyal ta?bakalaşmanın olduğu toplumlarda yapılan saha araştırmalarında düşük mevkili
grupların yüksek mevkili grupların aksine kendi gruplarına değil yüksek mevkili
grup lehine taragirlik gösterdikleri görülmektedir. Elde edilmiş olan bu bulgular
araştırılan grupların emik özellikleri ve bu araştırmalarda kullanılan yöntem açı
sından tartışılabilir.
Bu araştırmanın amacı, sosyal kategorizasyon sürecini kültürler arası bir
araştırma olarak Türkiye'de İstanbul'da gecekondulu ve şehirli gruplarda, grupla?rın mukayeseden haberdar oldukları ve olmadıkları ortamlara bağlı olarak değer'lendirmek ve ayrıca grup üyelerinin grup içi ve diğer gruba dair algılarının ve
ayırdediciliklerinin temelini oluşturabilecek kognitif şemalarım incelemektir. Üç
farklı yaş grubundan şehirli ve gecekondulu toplam 180 kadın ve erkek deneğe
Zavalloni'nin Sosyal Kimlik Envanteri'nden geliştirilen Odaklaştırılmış İçe Ba'kış Tekniği uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar her iki grubun da grup içine traf gir davrandığını göstermektedir. Gecekondulu grubun incelenen kognitif şe?maları bu grubun şehirli grup karşısında algıladığı kimliğinin olumsuz olmakla
birlikte gösterdiği grup içi tarafgir davranış ifadesinin grubun emik özelliklerin'de n etkilendiğine işaret etmektedir.
Araştırma sonuçlan, gruplar arası davranışla ilgili araştumalarda kullanı
lan yöntem ve incelenen grupların emik özelliklerinin dikkate alınması gereklili
ği çerçevesinde tartışılmışta.