Psikoloji Çalışmaları; 1995;20():1-32
Devlet Terörüne Karşı Çıkma:Jivkov Rejimi Sırasında Etnik Türklerin Devlet Zulmüne Karşı Çıkması
B Toğrol
İstanbul Üniversitesi, İstanbul
Çeşitli baskı (stress) durumlarına karşı başa çıkma (coping) yöntemleri insan psikolojisinin en önemli konularından birisidir. Bu konunun kişisel düzeyde
ele alınmasıyla ilgili olarak birçok teknikler üretilmiş, çaresizliğe karşı alınabi'lecek ve hayat kalitesini yükseltebilecek önlemler tartışıla gelmiştir. Ancak, bir
toplumun başka bir toplum üzerindeki baskılarıyla ezilen toplumun, silahlı çatış
ma dışındaki karşı koyma yöntemleriyle ilgili sistematik araştırmalar, yok değil'se bile çok azdır. Yüzyılımızda teknolojiye bağlı ilerlemeler, bu ilerlemelerin in'sanlığa getirdikleri imkan ve mutlulukların yamsıra insanlığın saldırganlık insi'yaklarının da daha dakik ve korkunç şekillere dönüşebileceğini göstermiştir. Da?ha Birinci Dünya Savaşı'nı takiben ve İkinci Dünya Savaşıyla birlikte ve onu ta'kip eden sürede bazı politik sistemlerde devlet eliyle organize edilen ve bazı
azınlık gruplarına karşı yöneltilen çeşitli baskı sistemleri, Buchenwald, Ausc?hwitz, Gulag Takım Adaları, Kore esir kampları ve Belene gibi çeşitli terör
odaklarını ortaya çıkarmıştır. Bunlar arasında bilhassa Nazi Almanya'sında olan'lar, Savaşı müteakip çeşitli açılardan ele alınarak incelenmiştir. Jivkov'un Bulga?ristan'ında olanlar ise, bilhassa 1980'lerden sonra Türk toplumuna yöneltilen
baskı ve zulümler, Nazi Almanya'sında uygulananlarla pek çok bakımlardan
benzerlik göstermesine rağmen batılı bilim adamlarının dikkatini pek çekmemiş,
bilhassa çeşitli insanlık dışı baskılara maruz kalan Bulgaristan Türklerinin, başa
çıkma (coping) yöntemleri üzerinde hiç durulmamıştır.
Jivkov idaresince "utanç treni"ne zorla tıkılarak Kapıkule'ye postalanan
Türklerle ilk önce 1989 Ağustos'unda Kapıkule ve Çadırkent'te ve bu tarihten altı ay sonra da İstanbul'daki misafirhanelerde yapmış olduğumuz gözlemlerde
Bulgaristan Türklüğünün çeşitli devirlerde maruz bırakıldığı organize baskı ve
zulümlere karşı varlığını korumaya yönelik kendine özgü bir takım direniş yön'temleri geliştirdiği tesbit edilmiştir. Ellinin üzerinde toplanan ve teyp'e kaydedi'len çeşitli direniş vakalarının İncelenmesi sonucunda bunların bir "tepkiler cet?veli" oluşturduğu gözlenmiştir. Burada, bu incelemelerden elde edilen sonuçlar,
Bruno Bettelheim'in Hitler'in Nazi Almanyasında Gestapo temerküz kampların'da mahpusların şahsiyet yapılarını değiştirmek üzere maruz bırakıldıkları fizik'sel ve psikolojik yöntemlerle, ve Eugene Kinkead'ın naklettiği Kore savaş esirle?ri üzerinde Kuzey Kore'li ve Çinli'lerin uyguladıkları yöntemlerle karşılaştırıla?rak bu sitüasyonlara karşı çeşitli gruplar ile Bulgaristan'da ve Kore'deki Türk
gruplarının geliştirdikleri tepki sistemleri mukayese edilecektir.
Coping with State Terror: Coping Behaviour of Ethnic Turks against State Atrocities During The Jivkov Regime in Bulgaria