Türk Psikoloji Yazylary; 2013;16(32):76-94
Namus Kültürlerinde "Namus" ve "Namus adına Kadına Şiddet": Sosyal Psikolojik Açıklamalar
NS Uğurlu, G Akbaş
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Bu makalenin amacı namus kültürlerinde özellikle kadın üzerinden tanımlanan namus kavramına odaklanarak namus,
namus adına kadına uygulanan şiddet ve namus cinayetleri hakkında yapılan çalışmaları derlemektir. Bu bağlamda,
öncelikle namus kavramının farklı kültürlerdeki anlamına değinilmekte ve sonrasında namus kültürlerinde ne
anlama geldiği tartışılmaktadır. Namus kültürlerinde geleneksel roller ele alınarak, kadınların ve erkeklerin farklı rol
ve sorumluluklarının namus ile ilişkisinden bahsedilmektedir. Namus kelimesinin Türkiye’de nasıl algılandığı üzerinde
durulmakta ve konuyla ilişkili sosyal psikolojik değişkenler ele alınmaktadır. İlk olarak, kadına yönelik tutumların
açıklanmasında önemle üzerinde durulan ve birbirleri ile bağlantılı olan cinsiyetçilik, ataerkillik, erkeksilik ve
kadınsılık değişkenlerinin namus algısı ve namus suçları üzerindeki etkisi açıklanmaktadır. Dindarlığın ve özellikle
Müslümanlığın namus ile ilişkisi hakkında yapılan araştırmalar sunulmaktadır. Ardından, sosyo-ekonomik düzey ve
benlik değerini korumanın namus ile ilişkisini inceleyen araştırmalara değinilmektedir. Ayrıca, namus, hakaret etme
ve duygu durum arasındaki ilişki üzerinde durularak, namusun bireylerin sosyal imajıyla doğrudan bağlantılı olduğu,
bu imaja yönelik bir tehdidin kızgınlık ve utanca neden olarak bireyleri şiddete yöneltebileceğine değinen çalışmalar
sunulmaktadır. Sonrasında, namus suçları ve namus cinayetlerine odaklanılmaktadır. Tüm dünyada ve Türkiye’de,
kadınların namussuz olarak değerlendirilen çeşitli davranışlarından dolayı şiddete maruz kalmasını ve öldürülmesini
konu alan yayınlara değinilmektedir. Son olarak, namus cinayeti işleyen kişilerin toplum tarafından nasıl algılandığı
ve namus cinayeti işleyenlerin ne tür bir duygu durumda bulundukları ile ilgili araştırma sonuçları paylaşılarak genel
bir sonuç ve öneriler bölümü sunulmaktadır.
"Honor" and "Honor Violence against Women" in Honor Cultures: Social Psychological Explanations
The purpose of this article is to review studies focusing on honor, especially honor defined over women’s behavior,
and violence against women in the name of honor in the cultures of honor. In this regard, first of all the meaning of
honor in different cultures is mentioned and then the meaning of honor in the cultures of honor is discussed. Through
addressing the traditional roles in the cultures of honor, different roles and responsibilities of men and women in relation
to honor is given. The perception of the word honor in Turkey is emphasized and social psychological variables
(such as sexism, patriarchy, religion, self-worth, insult and shame) which are associated with honor are presented.
Firstly, the effects of sexism, patriarchy, masculinity and femininity on attitudes toward women and the perception of
honor and honor violence are explained. Then, research on the relationship between religion and honor is presented.
Later, the relation among socio-economic status, protecting self-worth and honor is stated. In addition, through
emphasizing the relationship between insult and emotion, research focusing on the relations among honor, social
image, shame, and violence are presented. Then, honor crimes including honor killings are focused. Finally, research
findings about how people who commit honor killings are perceived by the society and what kind of emotions the
honor killers have are shared and a general conclusion and sugg estions are given.