Klinik Psikofarmakoloji Bülteni; 2011;21(1):58-63
Zehir danışma merkezi verileri, ilaca bağlı akut distonik reaksiyonlar
MA Arici, D Ozdemir, K Oransay, S Evcim, Y Tuncok, S Kalkan
Dokuz Eylul University School of Medicine Department of Pharmacology Division of Clinical Toxicology, İzmir
Amaç: Çalışmamızın amacı, Ocak 1993-Aralık 2008 tarihleri arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İlaç ve Zehir Danışma Merkezi (ZDM)'ne danışılan ilaçlara bağlı gelişen distonik reaksiyonların geriye yönelik değerlendirilmesidir.
Yöntem: Çalışmamızda, 1993 Ocak ve 2008 Aralık arasında ZDM'ne bildirilen ilaçlara bağlı gelişen distonik reaksiyon olgularının dağılımı, hangi ilaçlara bağlı olarak geliştikleri değerlendirildi. Verilerin istatistiksel analizinde ki-kare testi kullanıldı.
Bulgular: Distonik reaksiyon geliştiği bildirilen olguların %81.1'i çocukdu. Çocuklarda ve erişkinlerde kadın/erkek oranı ise sırasıyla 1.5 ve 1.0 idi. Çocuklarda, 0-12 yaş arasında yan etkiye bağlı olarak distonik reaksiyon gelişimi anlamlı oranda yüksekti (%87.5)(?2= 11,285, p= 0.0008). İlaçlara bağlı gelişen distonik reaksiyonlarda alınan ilaç miktarı %57.7 hastada nontoksik, %22.3 hastada bilinmeyen, %20.0 hastada ise toksik idi. Distonik reaksiyon gelişen olgularda etken maddeler sırasıyla metoklopramid (%44.4, n=40), haloperidol (%35.6, n=32), risperidon (%15.6, n=14), trişuoperazin (%2.2, n=2), şufenazin (%1.1, n=1) ve klorpromazindi (%1.1, n=1). Çocuklarda distonik reaksiyon gelişimine neden olan en sık etken metoklopramid (%47.9, n=35) iken erişkinlerde haloperidol (%47.0, n=8) idi. Çocuklarda, 0-12 yaş grubunda metoklopramide bağlı distonik reaksiyon gelişimi yüksekti (?2= 12,949, p=0.0003). Aynı yaş grubunda distonik reaksiyon gelişiminin anlamlı oranda nontoksik miktarda ilaç alımına bağlı olduğu saptandı (?2= 5,882, p=0.0153).
Sonuç: En fazla distonik reaksiyona neden olan ilaçlar metoklopramid, haloperidol ve risperidondur. Hekimler, çocuklara metoklopramid, yetişkinlere haloperidol reçete ederken hastalara ve ailelerine tedavi dozlarında bile distonik reaksiyon gözlenebileceği konusunda uyarıda bulunmalıdır.
Poison information center data about drug-induced acute dystonic reactions
Aim: To examine and describe the frequency of cases with drug-induced acute dystonic reactions (ADRs) based on the Data of Dokuz Eylul University Drug and Poison Information Center (DPIC).
Method: We analysed drug-induced ADRs and the distribution of the drugs which caused these ADRs reported to Dokuz Eylul University DPIC between January 1993 and December 2008. Statistical analysis was performed using the chi-square test.
Results: Of the reported drug-induced ADRs, 81.1% were in children. The female/male ratios were 1.5 and 1.0 in children and adults, respectively. Acute dystonic reactions occurring as side effects of drugs were found to be higher in children between 0 and 12 [year]s of age (87.5%, ?2=11,285, p= 0.0008). The doses of the drugs to which the patients were exposed were found to be nontoxic (57.7%), unknown (22.3%) or toxic (20.0%). Metoclopramide (44.4%, n=40), haloperidol (35.6%, n=32), risperidone (15.6%, n=14), trisuoperazine (2.2%, n=2), suphenazine (1%, n=1), and chlorpromazine (1%, n=1) were the drugs that caused the acute dystonic reactions. Metoclopramide (47.9%, n=35) and haloperidol (47.1%, n=8) were the most frequent drugs that caused dystonic reactions in children and adults, respectively. ADRs related to metoclopramide were higher in children between 0 and 12 [year]s of age (?2=12,949, p=0.0003). Drug-induced ADRs, that related to nontoxic amount of drugs, were higher in the same age group (?2=5,882, p=0.0153).
Conclusion: Metoclopramide, haloperidol and risperidone were the most frequent causes of drug-induced ADRs. Physicians should inform patients and their families, when they prescribe haloperidol for adults and metoclopramide for children, about the possibility of drug-induced ADRs even in therapeutic doses.