Türk Psikiyatri Dergisi; 2009;20(2):127-137
Algısal Çelişki ve Tepki Rekabeti: Stroop Etkisine İlişkin Olay-İlişkili Potansiyeller
B Bekçi, S Karakaş
Okan Ü Psikoloji Bl., İstanbul
Amaç: Mevcut çalışmanın amacı, algısal çelişki ve tepki rekabeti hipotezleri ile açıklanmaya çalışılan Stroop etkisinin yol açtığı elektrofizyolojik aktiviteleri analiz etmektir.
Yöntem: Örneklem üniversite popülasyonundan 50 (23 kadın 27 erkek) sağlıklı gönüllü yetişkini içermiştir. Uyarım, kayıt ve analiz işlemlerinde NeuroScan 4.2 donanım-yazılım sistemi kullanılmıştır.
Bulgular: Stroop bozucu etkisi, davranışsal olarak, uyuşmayan uyarıcılara ilişkin tepki zamanının uzaması ve tepki verilmekte gecikilen uyarıcı sayısının artması olarak elde edilmiştir. Temel bileşenler analizinde (TBA) Stroop performansının seçici dikkat, bozucu etki ve bozucu etkiye direnç faktörlerini içerdiği belirlenmiştir. Stroop bozucu etkisi, elektrofizyolojik olarak ise uyuşmayan uyarıcılara ilişkin P3 ve N4, yanlış tepkilere ilişkin olarak da N2, P3, N3 ve N4 bileşenlerinin genliklerinde artış olarak elde edilmiştir.
Sonuç: P3 ve N4 zirvelerine ilişkin genlik artışının çelişki belirleme sürecini yansıttığı sonucuna varılmıştır. Yanlış tepkilere ilişkin genlik artışı değişiklikleri ise karmaşıktır. N2 ve P3 bileşenlerindeki genlik artışı yalnızca uyuşmayan uyarıcılarda, N3 ve N4 bileşenlerinin genliği ise hem uyuşmayan hem de uyuşan uyarıcılarda artmıştır. Söz konusu daha erken ve geç aktivitelerin sırasıyla tepki rekabeti ve hata belirleme süreçleri ile ilişkili olduğu sonucuna varılmıştır. Söz konusu bulgular, Stroop etkisini açıklamada öne sürülen algısal çelişki ve tepki rekabeti hipotezlerinin her ikisinin de geçerli olduğunu desteklemektedir.
Perceptual Conflict and Response Competition: Event-Related Potentials of the Stroop Effect
Objective: The aim of the present study was to analyze electrophysiological activity associated with the Stroop effect.
Method: The sample included 50 healthy volunteer adults (23 female and 27 male) from the university population. Stimulation, recording and analyses were carried under NeuroScan 4.2 hardware-software system. The effect of the experimental variables (stimulus congruency, response accuracy and electrode location) on event-related potentials (ERPs) was studied using 2×2×3 analysis of variance for repeated measures.
Results: The Stroop effect was demonstrated as prolonged reaction time to incongruent stimuli and increased total number of missed stimuli. Principal components analysis (PCA) showed that Stroop performance was related such factors as selective attention, interference, and resistance to interference. The electrophysiological Stroop effect was demonstrated as increased amplitude of P3 and N4 peaks for incongruent stimuli, and of N2, P3, N3, and N4 peaks for incorrect responses.
Conclusion: Increased amplitude of P3 and N4 peaks associated with stimulus-related activation has been suggested to reflect conflict detection process. The variations in amplitudes for incorrect responses were complicated. While the amplitude of the N2 and P3 components increased only for incongruent stimuli, those of the N3 and N4 components increased for both congruent and incongruent stimuli. It was concluded that these earlier and later activations were associated with response competition and error detection processes, respectively. In this respect, these findings support both the perceptual conflict and the response competition hypotheses of Stroop interference.