Deliryum, birden başlayıp, genellikle bir aydan daha
az süren global kognitif yıkımla birlikte; dikkat, uykuuyanıklık
ve psikomotor davranışta bozuklukla belirgin
organik bir beyin sendromudur. Kognitif alanda
bozuklukla birlikte dikkat, uyku-uyanıklık siklusu ve
psikomotor davranış bozukluğu klinik tablonun ana
belirtileridir. Gün boyunca anksiyete, huzursuzluk ve
sersemlik hali, geceleri uykusuzluk, korkulu rüyalar,
kabuslar deliryumun başlangıç belirtileri olabilir. Bu
belirtilerin klinik personel tarafından tanınmaları gerekir.
Vakaların çoğunda bir ile dört hafta içinde tamamen
iyileşme olur. Genellikle yaşlılarda klinik tablo gençlere
oranla daha uzun sürer. Hastaların bir çoğunda
klinik tablo ölümle sonuçlanır. Mortalite oranı % 22-76
arasında değişir. Deliryumdan demans tablosuna geçiş
nispeten seyrektir. Sendromun erken tanınması
ve etkin bir şekilde tedavi edilmesi iyi bir prognoz lehinedir.
Deliryum tanısı konmuş yaşlıların yaklaşık % 95'inde
organik etyolojik faktörler ortaya konabilir. Vakaların
% 5-20'si nde neden ortaya konamaz. Bazı araştırmacılar
oldukça yüksek oranda deliryum ve demansın
bir arada olabileceğini bildirirler.
Tedavide yapılacak ilk şey hastanın nerede tedavi
edileceği konusunda karar vermektir. Hasta çok rahatsız
değilse ve etrafı rahatsız etmiyorsa, etrafta
hastaya bakacak kişiler varsa, bildik ev ortamı tedavi
için en uygun yerdir. Hekimin uygun tedavi programını
ayarladıktan sonra hastanın durumunu izlemek
için her gün uğraması gerekir. Hastanın başında bu
tip yaşlı hastalara bakma konusunda deneyim sahibi
bir hemşire ekibi sürekli bulunmalıdır. Hastanın bir
kliniğe yatması gerekiyorsa, bir psikiyatri kliniği yerine
genel bir hastanenin iç hastalıkları servisine yatırılması
daha uygun olur. Aslında bu hastalar için en
uygun yer 'geropsikiyatrik değerlendirme üniteleri'dir.
Bu ünitelerde bir geriatrist ile bir geropsikiyatrist ve
yaşlı hastalara bakma ve takip etme konusuda yeteri
kadar eğitilmiş ve deneyim kazanmış hemşireler bulunmaktadır.
Gerekirse diğer branş uzmanlarından
konsültasyon istenmektedir.
Deliryumun tedavisinde atılacak ikinci adım organik
nedenlerin ortaya konması ve bunların tedavi edilmeleridir.
Hastanın aldığı ilaçlar kesilir veya miktarları
azaltılır. Semptomlara yönelik destekleyici tedavi yapılmalıdır.
Sıvı ve elektrolit dengesine ve beslenme
durumuna dikkat edilmelidir. Hastanın yeteri kadar
sıvı-alıp çıkarmasına, barsak fonksiyonunun normal
olmasına önem verilmelidir. Hasta aşırı duyu bombardımanından
korunmalıdır. Hasta sessiz ve iyi aydınlatılmış
bir odada kalmalıdır. Yanına saat, takvim
ve hasta için bildik birkaç eşya ve fotoğraf konmasının
yararı vardır. İyi bir hemşire bakımı gereklidir. Ajitasyon
içindeki deliryumlu hastanın düşüp kendini
yaralamaması ve bir fraktür durumu ile karşı karşıya
kalınmaması için sedasyon gerekebilir. Haloperidol
deliryumda tercih edilen ilaçtır. 0.5-1 mg 3-4 saat aralıklarla
özellikle intravenöz olarak verilebilir. Hastanın
ajitasyon derecesine bağlı olarak miktar artırılabilir.
Hafif deliryum durumlarında atipik antipsikotikler ve
kolinesteraz inhibitörleri verilebilir.