Ayna Klinik Psikoloji Dergisi; 2023;10(2):265-293
Ölçek Geliştirmeye Yönelik Bir Çalışma: Savaş Travmasına Maruz Kalma Ölçeği
N Özüorçun Küçükertan, A N Karancı
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Geniş çapta çalışılmasına rağmen, araştırmalar yalnızca savaşın sonuçlarıyla ilgilenir. Savaşın
etkilerini değerlendirirken mevcut ölçekler savaşı genel bir travma olarak ele alır, sadece yaşanıp
yaşanmadığını sorar ve doğrudan sonuçlarına atlar. Yani, savaştan sağ kurtulanların hangi
deneyimleri yaşadıklarını değerlendirmede bir boşluk vardır. Bu nedenle, çalışmanın amacı, savaş
deneyimlerinin nitel olarak anlaşılmasını sağlayacak ve etkilerini nicel olarak değerlendirebilecek
bir ölçek geliştirmektir. Bu çalışma bir tez çalışmasının parçası olarak (Yazar), Kuzey Kıbrıs'taki
Kıbrıslı Türk kadınlarla (N = 168) Kıbrıs Savaşı dikkate alınarak yapılmıştır. Çalışmada üç aşama
izlenmiştir: görüşme, pilot çalışma ve psikometrik inceleme. Psikometrik incelemede, faktör analizi
“Olumsuz Duygular”, “Şiddete Maruz Kalma” ve “Kayıp” olmak üzere üç faktörlü çözüm ortaya
koymuştur. Ölçeğin genel güvenilirliği iyidir (r = .91). Hem Olayların Etkisi Ölçeği (IES-R) hem de
Savaş Travmasına Maruz Kalma Ölçeği (WTES) %75.68 varyans ile aynı faktör altında toplanmıştır.
Ölçek, diğer ilgili yapılarla önemli korelasyonlar göstermiştir. ANOVA, ölçeğin IES-R ile paralel
olduğunu desteklemiştir. Ki-kare uyum testi (χ²) iyi bir uyum göstermiştir. Sonuç olarak WTES’in,
sınırlılıklarına rağmen, savaşa bağlı maruz kalmayı ölçmek için nispeten geçerli ve güvenilir bir
ölçek olduğu bulunmuştur. Savaş Travmasına Maruz Kalma Ölçeği (WTES), (1) doğrudan savaş
travmasına odaklandığı, (2) savaş travmasının tanımlanabilmesi için 23 gerçek savaş deneyimini
listelediği, (3) hayatta kalanın maruz kaldığı savaş deneyimi sorduğu ve (4) bu maruz kalmanın
etkisini ölçtüğü için diğer ölçeklerden ayrılır. Dolayısıyla, savaş travmasını değerlendirmeye yönelik
mevcut ölçeklerden farklı olarak, WTES, savaştan sağ kurtulanların savaş deneyimlerini anlamayı
ve bu savaş deneyimlerinin psikolojik etkisini değerlendirmeyi mümkün kılan bir ölçektir.
A Study for Scale Development: War Trauma Exposure Scale
Despite being widely studied, research only deals with consequences of war. While assessing war
effects, the existing instruments take war as a general trauma, simply ask about its existence and
skip to the consequences. Thus, there is a gap in assessing what experiences the survivor went
through. Aim of the study is to develop a scale that will enable understanding war experiences
qualitatively, and also evaluate the impact of them quantitatively, named as War Trauma Exposure
Scale (WTES). This study was carried out as part of a thesis (Author), with Turkish Cypriot women
in North Cyprus (N = 168) considering Cyprus War. Three phases were followed: interview, pilot
study, and psychometric examination. At psychometric investigation, factor analysis revealed threefactor solution: “Negative Emotions”, “Exposure to Violence”, and “Loss”. The overall reliability of
WTES was good (r = .91). Both, Impact of Events Scale (IES-R) and the scale were gathered under
the same factor with 75.68% variance. Scale showed significant correlations with other related
constructs. ANOVA supported that the scale was parallel to IES-R. Chi-square fit test (?²) revealed
a good fit. Consequently, the scale is relatively valid and reliable for measuring war-related exposure
despite limitations. WTES, is a distinct one since (1) it directly focuses on war-trauma, (2) lists 23
real war-trauma exposures to be identified, (3) asks the survivor’s war experience and (4) assess its
influence. Therefore, unlike existing scales to assess war-trauma, WTES helps to understand unique
exposure of the war-survivor and assess the psychological impact these exposures.