Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi; 2021;10(2):232-244
Maruziyet Tedavisinin Nörobiyolojisi
R A Dönmez
Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul
Temel öğrenme kuramlarından olan klasik koşullanma ve edimsel koşullanma laboratuvar ortamında
korku belleğinin beyinde oluşumunun anatomik, hücresel ve moleküler düzeyde çalışılmasına imkân
sağlamaktadır. Davranışçı kurama göre her ikisi de insanlarda birçok anksiyete bozukluğunun gelişimden
ve sürmesinden sorumlu olan öğrenme kuramlarıdır. Anksiyete bozukluklarının tedavisinde temel
davranışçı teknik olan maruziyet ve tepki önlemenin bu öğrenme süreçlerini tersine çevirerek etki ettiği
düşünülmektedir. Klasik koşullanma ile edinilen, edimsel koşullanma nedeniyle pekiştirilen korku
belleğinin sönmesi için koşullanmış uyaranın koşulsuz uyaran olmadan tekrar tekrar sunulması tekniğine
dayanır. Sonuçta koşullu yanıt söner. Bu gözden geçirme yazısında maruziyet tekniğinin nörobiyolojisiyle
ilgili bilgiler derlenmiştir. Yazının ilk bölümünde korku belleğinin oluşumundaki ve sönmesindeki
aşamalar özetlenecektir. Daha sonra ilgili nöroanatomik yapılar ve moleküler düzeydeki mekanizmalar
gözden geçirilecektir. Nöroanatomik olarak özellikle amigdala, hipokampus, insula, prefrontal korteks ve
serebellum arasındaki bağlantılar, moleküler düzeyde ise ikincil haberci sistemlerin korku belleği oluşumu
üzerindeki etkileri daha ayrıntılı incelenecektir. Yazının son kısmında ise maruziyet sonrasında sönmeyi
güçlendirecek farmakolojik yaklaşımlar ve dolayısıyla ilgili nörotransmitter sistemler özetlenecektir.
Maruziyet tekniğinin nörobiyolojisinin anlaşılmasının genel olarak psikoterapinin nörobiyolojisinin
anlaşılması açısından önemli olabileceği düşünülmektedir.
Neurobiology of Exposure Treatment
The main learning theories are classical conditioning and operant conditioning, and these paradigms
help us to study the underlying anatomical, cellular and molecular mechanisms of fear memory in
laboratory settings. According to behavioral theory, these two learning mechanisms are responsible for
development and continuum of anxiety disorders in humans. Exposure– response prevention is the
main behavioral technique in the treatment of anxiety disorders and shows its effect by reversing these
learning processes. Exposure is a technique in which conditioned stimulus is presented repeatedly without
coupling with unconditioned stimulus with the aim of extinction of fear memory which is developed by
classical conditioning, and consolidated by operant conditioning. As a result, conditioned response is
extinguished. In this review, the recent literature about neurobiology of exposure is reviewed. In the first
part of this review, the steps of fear memory consolidation and extinction are summarized. In the further
parts, the related neuroanatomical areas and molecular mechanisms are related. As for neuroanatomical
structures the neural networks between amygdala, hippocampus, insular cortex, prefrontal cortex, and
cerebellum are reviewed. As for molecular mechanisms, the contribution of second messenger systems in
fear memory consolidation and extinction are reviewed. In the last part of the review, the contribution
of cognitive enhancers which are given during exposure on extinction of fear memory and thus, related
neurotransmitter systems are reviewed. Reviewing the neurobiology of exposure technique may contribute
the understanding of neurobiology of psychotherapy in general.