Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar; 2021;13(1):135-145
COVID-19 Salgınında Stres: Olumsuz, Olumlu Sonuçları ve Önleyici Müdahalenin Olası Rolü
G Arıkan
Özyeğin Üniversitesi, İstanbul
Bu derlemenin ilk amacı, Koronavirüs hastalığı-2019 (COVID-19) salgının, kişilerde ve toplumda yol açtığı stresi önlemede faydalı
olabilecek stres modellerini ve teorilerini benzer salgınlardaki bulgularla irdelemektir. İkinci amacı ise COVID-19 sürecindeki
önleyici müdahalenin önemine dikkat çekerek, örnek uygulamaları ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, ilk olarak stres ve stres
karşısında kişinin verdiği tepkilerin nasıl oluştuğuna ilişkin Genel Adaptasyon Sendromu modeli ele alınacaktır. Daha sonra,
bireysel farklılıkların rolüne değinen Transaksiyonel Stres Modeli değerlendirilecektir. Stresin tetikleyebileceği psikolojik sorunların
nasıl oluşabildiğine dair Diatez Stres Modeli’ne ve olumlu dönüşümü belirleyen etmenlerin neler olduğuna ilişkin Shaefer ve
Moos (1998)’un modeli sunulacaktır. Ayrıca, COVID-19’a benzer salgınların stres odaklı etkilerine yer verilecek derlemede, önleyici
müdahale programlarının farklı gruplardaki uygulamaları da araştırmalarla ortaya konulacaktır. Son olarak, derlemede dünyadan
ve ülkemizden psikososyal destek ve psikolojik yardım örneklerine yer verilecektir. Derleme, COVID-19 sürecinde ve sonrasındaki
etkileri inceleyecek araştırmacılara ve destek sağlayacak profesyonellere yol gösterici olacaktır.
Stress in COVID-19 Pandemic: Negative and Positive Outcomes, and the Possible Role of Preventive Interventions
The first aim of this review is to examine stress models and theories that can help prevention of stress in individuals and scociety
due to Coronavirus disease-2019 (COVID-19) pandemic. The second aim is to pinpoint the importance of preventive interventions
with relevant examples. Thus, innitially, General Adaption Syndrome model will be covered. Then, Transactional Stress Model
that captures the role of individual differences in stress processing will be examined. In order to understand how stress can
trigger psychological proplems and to understand the factors associated with positive change Diathesis Stress, and Shaefer and
Moos’nin (1998) models will be presented. Furthermore, in this review the stress-related effects of similar pandemies, preventive
interventions targetting various groups and related research will be covered. Finally, psychosocial support and psychological
assistance examples from different countries and Turkey will be included. The review will provide guidance for researchers and
professionals, who focus on the effects of COVID-19 and process aftermath of COVID-19.