Psikoloji Çalışmaları; 2021;41(1):1-34
Psikoterapi Araştırmalarında Konuşma Çözümlemesi: Yöntemsel Bir Gözden Geçirme
İ Dilekler
TOBB Ekonomi ve TeknolojiÜniversitesi, Ankara
Konuşma çözümlemesi sosyal bilimler içinde gelişme göstermiş, temel olarak
doğal konuşmaları inceleyen ve konuşmacıların etkileşimlerine dair belirli
özellikleri açığa çıkaran bir nitel araştırma yöntemidir. Psikoterapi araştırmaları
nicel ve nitel pek çok farklı araştırma yöntemini kullanarak psikoterapi süreci ve
etkililiğini belirleyen özellikleri anlamayı hedeflemiştir. Psikoterapide uzmanlar
ve danışanlar arasındaki etkileşime dair öğeler bu özelliklerden biri olarak
görülmüş ve konuşma çözümlemesi de psikoterapi araştırmalarında kullanılan
yöntemlerden biri haline gelmiştir. Ülkemizde konuşma çözümlemesi sosyoloji,
eğitim bilimleri ve psikolojinin çeşitli alt alanlarında bir araştırma yöntemi
olarak daha bilinir olmakla birlikte psikoterapi araştırmaları özelinde konuşma
çözümlemesinin ne tür sorulara cevap verebileceği ile ilgili Türkçe kaynak
eksikliği bulunmaktadır. Bu nedenle bu yazı konuşma çözümlemesinin psikoterapi
araştırmalarında nasıl kullanıldığı ile ilgili temel kuramsal ve yöntemsel konuları
ve alan yazındaki çalışmaları gözden geçirmeyi amaçlamaktadır. Konuşma
çözümlemesini kullanarak psikoterapi etkileşimlerini inceleyen çalışmalar
yorumsamacı psikoterapi araştırmaları geleneği içinde değerlendirilmektedir.
Konuşma çözümlemesi temel varsayımları ve kendine özgü analiz yöntemleri ile
terapist ve danışanların psikoterapi sürecini ortak bir şekilde nasıl inşa ettikleri ve
süreçteki değişimlerin hangi konuşma araçları yoluyla hayata geçirildiğine dair
çıkarımlar yapmaya imkan vermektedir. Psikoterapi araştırmaları alan yazınında
konuşma çözümlemesi kullanılarak yapılan çalışmalar pek çok sorunun cevabını
aramaktadır. Şimdiye kadar yapılan araştırmaların terapötik müdahaleler,
terapi ilişkisine dair öğeler ve psikoterapinin etkilerini anlamak gibi üç temel
çalışma alanı etrafında şekillendiği söylenebilir. Bu yazıda da alan yazındaki
bulguların özetlenmesiyle çalışmaların psikoterapi pratiğine dair çıkarımlarına
yer verilmekte ve son dönemde ön plana çıkan araştırma eğilimlerinden söz
edilmektedir. Aynı zamanda Türkçe bir psikoterapi kesitinin örnek analizine
de yer verilmektedir. Son olarak, psikoterapide konuşma analizinin, bireysel
ve kültürel olarak uyarlanmış psikoterapi uygulamalarına kayda değer katkıları
olduğu sonucuna varılmıştır. Psikoterapide sonuç araştırmaları ve karma
yöntemli araştırma tasarımlarının da gelecekte öne çıkacağı düşünülmektedir
Conversation Analysis in Psychotherapy Research: A Methodological Review
Conversation analysis is a qualitative research method developed in social sciences that inspects naturally occurring
conversations and reveals the particular characteristics of conversationalists’ interactions. Psychotherapy research
aims to understand the features that determine the psychotherapy process and its effectiveness by using many different
qualitative and quantitative research methods. The characteristics of interactions between psychotherapists and clients in
psychotherapy are one of these features, and conversation analysis has become one of the methods used in psychotherapy
research. Although conversation analysis in Turkey is better known as a research method in sociology, educational sciences,
and various subfields of psychology, there is a lack of Turkish resources on the kind of questions conversation analysis
can answer in psychotherapy research. Hence, the current article provides theoretical and methodological information
about how conversation analysis is utilized in psychotherapy research and reviews the literature. Studies examining
psychotherapy interactions using this method belong to the psychotherapy research tradition based on hermeneutics.
Conversation analysis makes inferences about how therapists and clients jointly construct the psychotherapy process
and how changes take place using its unique assumptions and analysis methods. In the psychotherapy research literature,
conversation analysis studies have sought answers to many questions. The research hitherto has evolved around three
main areas of study: therapeutic interventions, elements of the therapeutic relationship, and the effects of psychotherapy.
In this paper, the literature findings are summarized and the implications of these studies for the practice of psychotherapy
and recent research trends are touched upon. Furthermore, the analysis of a Turkish psychotherapy extract is illustrated.
Finally, the article concludes that conversation analysis in psychotherapy makes noteworthy contributions to individually
and culturally tailored psychotherapy practice. Research on psychotherapy outcomes and mixed-method designs are
expected to become prominent in the future.