Giriş Kumar oynama bozukluğu, 2013 yılında yayınlanan Zihinsel Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı 5. Baskısı’nda (DSM-V), “Madde ile İlişkili ve Bağımlılık Bozuklukları” kategorisinde “Madde ile ilişkili olmayan bozukluk” başlığı altında yer almış ve Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından, kişinin bireysel, ailevi veya mesleki işlevselliğinin bozacak şekilde kumar oynama davranışının kontrol edilememesi ile karakterize, kalıcı ve tekrar eden istenmeyen kumar davranışı olarak tanımlanmıştır. Meta-analitik araştırmalar, yetişkinler için kumar oynama bozukluğu yaygınlığının %0,1-2,7 arasında olduğunu bildirmektedir. Yetişkin nüfusun yaklaşık %0,2-5,3’ü yaşamlarının bir noktasında kumar oynama bozukluğu geliştirmektedir. Kumar oynama bozukluğunu doğru teşhis etmek; kumar oynama bozukluğunun yaygınlığını saptamak, halk sağlığı çalışmalarını yürütmek, klinik ortamdaki hastaların teşhis ve tedavi sonucunu ölçmek için önemlidir. Aynı zamanda kumar oynama bozukluğuna yönelik bir farkındalık oluşturmak ve toplumu uyarı işaretlerinden haberdar etmenin de bir aracı olarak kullanılabilmektedir. Kumar değerlendirme ölçekleri, sıklıkla kumar oynama bozukluğunun sıklığını ve yaygınlığını değerlendirmek amacıyla kullanılmakla birlikte son zamanlarda yapılan ölçekler kumar oynama davranışı için risk faktörleri, aşerme, dürtü kontrol bozukluğu, kognitif bozulmalar ve düşünce hataları gibi kapsamlı bilgileri de değerlendirmektedir. Kumar oynama; daha şiddetli psikiyatrik semptomlar, alkol ve madde kullanım sorunları, kişilerarası ve finansal sorunlar, düşük fiziksel sağlık ve sosyal işlevsellik, bilişsel bozukluk, dürtüsellik, intihar, kişilik patalojileri ile ilişkilidir. Bu bulgular ışığında; kumarın pek çok ruhsal durumla ilişkili bulunması değerlendirmenin önemini ortaya koymaktadır. Türkiye’de geçerlik ve güvenilirliği olan tek ölçüm aracı South Oaks Kumar Tarama Testi (SOKTT)’dir. SOKTT patolojik kumarbazların belirlenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Türkiye’de değerlendirme amaçlı kullanılan tek testin SOKTT olması ve testin uygulamasının uzun sürmesi değerlendirme amaçlı yeni testlere ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Bu çalışmada amacımız, kumar oynama risk düzeyini değerlendirmeye yönelik kültürümüze uygun, klinikte uygulanması, değerlendirilmesi ve geri bildirimi kolay bir ölçme aracı geliştirmektir. Yöntem Yazarların klinik deneyimleri ve literatür göz önünde bulundurularak kumar oynayan kişilerin bağımlılık risk düzeyini belirlemeye yönelik maddeleri içeren 10 maddelik bir soru havuzu oluşturulmuştur. Sorular, ‘Hiçbir zaman’, ‘Bazen’ ve ‘Neredeyse her zaman’ şeklinde 3’lü likert tipinde özbildirim ölçeği olarak hazırlanmış ve Kumar Risk Tarama Ölçeği (KURT) olarak nitelendirilmiştir. Araştırmaya bir psikiyatri ve nöroloji hastanesi ve bir danışmanlık merkezine kumar oynama şikâyetiyle ayaktan başvuran toplam 128 hasta alınmıştır. Araştırma kapsamında Kumar Risk Tarama Ölçeği’nin (KURT) tanısal ve bağlantılı geçerliğini sağlamak için South Oaks Kumar Tarama Testi (SOKTT) kullanılmıştır. KURT’un güvenilirlik analizleri Cronbach alfa ve iki yarı test (Spearman Brown ve Guttman) korelasyonu kullanılarak yapılmıştır. Ölçeği oluşturan alt faktörlerin belirlenmesi için açıklayıcı faktör analizi kullanılmış ve varimaks rotasyon yöntemi seçilmiştir. Ölçeğin kesme noktası ROC analizi yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırma kapsamındaki tüm istatistikler Sosyal Bilimler İçin İstatistik Programı (SPSS) 22,0 kullanılarak yapılmıştır. Bulgular Çalışmaya katılan bireylerin %97’si (n=124) erkek, %3’ü (n=4) kadındır. Katılımcıların yaş ortalaması 33.87’dir. Aile öyküsündeki kumar oynama davranışına bakıldığında, katılımcıların %12’sinin (n=15) babasının, %20’sinin (n=26) herhangi bir akrabasının ve %52’sinin (n=67) arkadaşı veya hayatındaki önemli bir bireyin kumar oynadığı görülmüştür. Katılımcıların KURT’tan aldıkları ortalama puan 16,13’tür ±3,64. Açıklayıcı faktör analizinde toplam varyansın %52’unu temsil eden “Kumar oynama davranışı” ve “ekonomik ve sosyal sorunlar” olarak adlandırılan 2 faktör elde edilmiştir. Faktör yükleri birinci faktör için 0,55 ile 0,77 aralığında ikinci faktör için ise 0,77 ile 0,95 aralığındadır. Ölçeğin Cronbach alfa güvenilirlik katsayısı 0,84 ve alt ölçeklerin alfa katsayıları 0,81 ile 0,88 aralığında bulunmuştur. Ölçeğin kesme puanı 9,5 iken; kesme noktasında duyarlılığın 0,98 ve özgüllüğün ise 0.87 olduğu görülmüştür. KURT’un South Oaks Kumar Tarama Envanteri toplam puanı ile olan korelasyonuna bakıldığında; istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptanmıştır (r=0,46, p<0,05). Tartışma Kumar Risk Tarama Ölçeği (KURT); kumar oynayan bireylerin risk düzeyini ölçmeyi ve tedavi planının hazırlanmasında yardımcı bir tarama ölçeği olarak tasarlanmıştır. Çalışma sonuçlarına göre ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu düşünülmektedir. Araştırma sonuçları, KURT’ta 9,5 veya daha üstü puan alan bireylerin kumar oynama riskinin daha yüksek olduğunu göstermiştir. Ölçek ‘Kumar Oynama Davranışı’ ve ‘Ekonomik ve Sosyal Sorunlar olmak üzere iki alt boyuttan oluşmaktadır. Kumar oynama davranışını belirlemeye yönelik sorular ‘Kumar Oynama Davranışı’ adlı faktör altında; kumar oynama ile ilişkili ortaya çıkan ekonomik ve sosyal sorunlar ise ‘Ekonomik ve Sosyal Sorunlar’ adlı faktör altında toplanmıştır. Alt boyutlar için güvenirlik katsayıları 0,81 ile 0,88 arasında bulunmaktadır. Ölçek geliştirme çalışmalarında güvenirlik katsayısının 0,60’a kadar kabul edilebileceği, bu oranın altındaki değerlere sahip olan ölçeklerin güvenirlik açısından değerlendirilmesi gerektiği bilinmektedir. Bu nedenle KURT’un iyi düzeyde bir iç tutarlılığa sahip olduğu söylenebilir. Günümüzde klinisyenler tarafından kullanılan ölçekler, kumar oynama bozukluğuna yönelik bilgi sağlamalarına rağmen, kumar oynama risk düzeyini ölçen araçların sınırlı olduğu görülmektedir. Bu bağlamda, KURT ölçeği alandaki diğer ölçeklerden farklılaşmaktadır. KURT’un kumar bağımlılığı şiddetlenmeden, bağımlılığa yol açan riskli durumların tespit edilmesi ve baş etme stratejileri kazandırılması gibi erken müdahale stratejilerinin uygulanması ve dolayısıyla bağımlılık riskinin azaltılması için yararlı olacağı kanaatindeyiz. Bu bulgular ışığında, Kumar Risk Tarama Ölçeği’nin (KURT) kumar oynama risk düzeyini değerlendiren, geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu düşünülmektedir.

This study aimed to develop a measurement tool suitable for determining the gambling risk levels in Turkey. A total of 128 outpatients at two facilities with complaints of gambling were included in the study. The South Oaks Gambling Screen (SOGS) was used in the study. The Gambling Risk Screening Scale (GRSS), which evaluated the level of gambling risk, was developed. The GRSS has two factors-gambling behavior and economic and social problems-and they account for 59% of the total variance. The factor loadings for the first factor ranged from 0.55 to 0.77, whereas for the second factor, the factor loading ranged from 0.77 to 0.95. The Cronbach’s alpha of the entire scale was 0.84 and that of its subscales were 0.82 and 0.89. The cutoff point of the scale was 9.5, its sensitivity was 0.98, and its specificity was 0.87. The GRSS scores correlated statistically with the SOGS scores. These findings indicated that GRSS could be considered a valid and reliable scale for determining the gambling risk levels.