Türk Psikoloji Dergisi; 2019;34(83):57-73
Zarardan Kaçınma, Tekrarlayıcı Düşünme, Kontrol Odağı ve Depresif Belirtiler Arasındaki İlişkiler: Durumsal Aracılık Modeli
SK Başaran, B Özyağcı, H Arkar
Pamukkale Üniversitesi, Denizli
Depresif belirtilerin zarardan kaçınma, kontrol odağı ve tekrarlayıcı düşünme ile ilişkisi ayrı ayrı pek çok çalışmada
çalışılmış olmasına rağmen, alanyazında bu değişkenlerin birlikte ele alındığı bir araştırma bulunmamaktadır. Bu çalışmada,
zarardan kaçınma ile depresif belirtiler arasındaki ilişkide tekrarlayıcı düşünmenin aracı etkisini, bu aracı ilişkide
ise kontrol odağının düzenleyici etkisini incelemek amacıyla Hayes (2013)’in önerdiği durumsal aracılık (moderated
mediation) modeli test edilmiştir. Araştırmanın örneklemini Ege Üniversitesi’nde eğitim alan 359 üniversite öğrencisi
oluşturmaktadır. Mizaç ve Karakter Envanteri’nin Zarardan Kaçınma Alt Ölçeği, Tekrarlayıcı Düşünme Ölçeği, Kontrol
Odağı Ölçeği ve Beck Depresyon Envanteri veri toplama araçları olarak kullanılmıştır. Sonuçlara göre; zarardan kaçınma
ve depresif belirtiler arasındaki ilişkide tekrarlayıcı düşünmenin kısmi aracılık etkisi vardır. Ayrıca, tekrarlayıcı
düşünme aracılığıyla ortaya çıkan zarardan kaçınma ve depresif belirtiler ilişkisinde dışsal kontrol odağı değişkeninin
düzenleyici etkisinin olduğu saptanmıştır. Bu aracılık ilişkisinin, dışsal kontrol odağı arttıkça daha kuvvetli olduğu bulunmuştur.
Bu bulgular, depresif belirtilerin azalmasında bilişsel davranışçı tedavinin önemini desteklemekle birlikte,
bu tedaviye ek olarak ruminasyon odaklı tekniklerin de katkı sağlayabileceğini vurgulamaktadır.
The Relationships among Harm Avoidance, Repetitive Thinking, Locus of Control and Depressive Symptoms: A Moderated Mediation Model
Although the relationships between depressive symptoms and harm avoidance, locus of control, and repetitive thinking
have been studied in many studies, there is no research including these variables together in the literature. In this study,
a moderated mediation model proposed by Hayes (2013) was tested to examine the mediating effect of repetitive thinking
between harm avoidance and depressive symptoms, and to examine the moderating effect of the locus of control on
this mediation model. The sample consists of 359 university students in Ege University. Temperament Character Inventory-
Harm Avoidance Subscale, Repetitive Thinking Questionnaire, Locus of Control Scale, Beck Depression Inventory
were used as data collection tools. According to the results, repetitive thinking had a partial mediating effect on the
relationships between harm avoidance and depressive symptoms. Moreover, locus of control had a moderating effect on
the relationship between harm avoidance and depressive symptoms which was mediated by repetitive thinking. It has
been found that this mediation is stronger as the external locus of control increases. While supporting the importance
of cognitive behavioral therapy in reducing depressive symptoms, these findings emphasize that rumination-focused
techniques may also contribute to the treatment.