Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi; 2019;26(1):37-44
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu'nda İrritabilite ve Tedavi Yaklaşımları
M Beşenek, AA Pekcanlar
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize
Amaç: Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde yaygın görülen nörogelişimsel bir
bozukluktur. DEHB tanısı başlıca dikkat sorunları, hareketlilik ve dürtüsellik bulguları üzerinden konulsa da; DEHB
tanılı çocuk ve gençlerin çoğunda duyguların düzenlenmesinde sorunlar ve bunun sonucunda irritabilite görülebilmektedir. Bu gözden geçirmenin amacı; DEHB ile birlikte çok sık görülen irritabilite bulgularının gelişim mekanizmalarını,
DEHB’nin klinik gidişine etkilerini ve tedavi alternatifl erini araştırarak bir derleme oluşturmaktır. Yöntem: Çalışma
kapsamında çeşitli veri tabanlarından, “Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu”, “irritabilite” anahtar kelimeleri
kullanılarak ulaşılabilen İngilizce ve Türkçe dilinde yayınlanmış toplam 55 çalışma gözden geçirilmiştir. Sonuçlar:
Yapılan çalışmalar; irritabilite ve DEHB’nin çok sık birliktelik gösterdiğini ve duygu düzenleme güçlüğü ile belirli ailesel bir DEHB alt-tipinin olabileceğini desteklemektedirler. Tartışma: İrritabilite bulgularının değerlendirilmesinde;
patolojik ve patolojik olmayan irritabilitenin ayrımının yapılması kadar, irritabilitenin kronik seyirli olup olmadığı da
mutlaka değerlendirilmelidir. Belirtilerin ortaya çıkmasında özellikle olumsuz uyaranların amigdalada işlenmesi ve
bu verilerin frontal beyin merkezleri ile bağlantılarındaki sorunlar üzerinde durulmaktadır. Tedavide ise psikostimülan tedavisinin irritabilite bulgularının azaltılmasında etkili olduğu belirtilmekle birlikte çocuk odaklı davranışsal
girişimler ve aile odaklı psikoeğitimsel girişimlerin tedaviye mutlaka eklenmesi gerekmektedir.
Irritability in Attention Deficit Hyperactivity Disorder and Treatment Approaches
Objective: Attention Defi cit and Hyperactivity Disorder (ADHD) is a common neurodevelopmental disorder widely
seen in childhood. Even if the diagnosis of ADHD is made primarily through observation and review of symptoms
involving attention problems, hyperactivity and impulsivity; most of these children have irritability symptoms as a
result of emotional dysregulation. The aim of this review was to evaluate relevant studies to shed light on emergence
of irritability symptoms that are frequently observed in ADHD, their effects on the clinical course of the disorder, along
with an exploration of treatment alternatives. Method: “Attention Defi cit Hyperactivity Disorder” and “irritability” key
words were used to determine relevant studies for review and a total of 55 reseach papers in Turkish and English
language were included. Results: Studies support that ADHD and irritability show high rates of comorbidity and
there might be a hereditary sub-type of ADHD which is characterized by emotional dysregulation. Discussion: While
evaluating irritability symptoms, it would be important to determine if irritability is of chronic nature just as differentiating pathological and non-pathological irritability from one another. Problems in processing of negative stimuli in
amygdala specifi cally as well as problems in connectivity of these regions with frontal brain regions might take part
in emerging irritability symptoms. Stimulant medication is found to be effective in dealing with irritability symptoms in
ADHD; with this said, child-focused behavioral and family-focused psycho-educational interventions should as well
be integrated to treatment.
t