Türk Psikiyatri Dergisi; 2004;15(4):300-308
Uykunun Nörobiyolojisi ve Bellek Üzerine Etkileri
A Ertuğrul, M Rezaki
Amaç: Nörobilimdeki gelişmeler uyku ve rüya fizyolojisinin daha iyi anlaşılmasını sağlamış, uykunun öğrenme ve bellek üzerine etkisine işaret eden çalışmalar son yıllarda hızla artmıştır. Bu gözden geçirmede uyku ve rüyanın nörobiyolojisine ilişkin verilerden yola çıkarak uykunun öğrenme ve bellekle olan ilişkisinin ele alınması amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışma geriye dönük olarak kaynak taraması şeklinde yapılmış, son 10 yıl içinde yayımlanmış araştırmalar gözden geçirilmiştir. Bu amaçla bu konuda yayımlanmış çalışmalar, ‘uyku, nörobiyoloji, bellek, sinaptik plastiklik’ anahtar sözcükleri kullanılarak Pubmed arama motoru aracılığıyla taranmış, ulaşılabilen araştırmalar değerlendirme kapsamına alınmıştır.
Bulgular: Önbeynin nöromodülasyonundaki değişiklikler uyku-uyanıklık ve NREM-REM döngülerini davranış, bilinç ve bilişsel yetileri etkileyecek şekilde yönlendirmektedir. Hayvan ve insanlarda öğrenme paradigmalarının kullanıldığı ve eğitim sonrası uyku yoksunluğunun bellek üzerine etkisinin araştırıldığı çalışmalar, uyku dönemlerinin belleğin kalıcılaşmasında önemli olduğunu göstermektedir. Farklı uyku evrelerinin bellek süreçleri üzerine farklı etkileri olduğu bulunmuştur. Bir görüşe göre NREM uykusu deklaratif (açık) belleği, REM ise motor ve örtük belleği geliştirmekte, diğer bir görüşe göre ise farklı uyku evreleri belleğin kalıcılaşmasında birbirlerini tamamlayan ve sıralı şekilde rol almaktadır. Moleküler ve elektrofizyolojik veriler bellek üzerine olan bu etkinin sinaptik plastiklik aracılığıyla olduğuna işaret etmektedir.
Sonuç: Uyku ve rüya fizyolojisiyle ilişkili çalışmalar bilinç ve bellek süreçlerini anlamak açısından yol gösterici olacaktır.
The Neurobiology of Sleep and Its Influence on Memory
Objective: Recent developments in neuroscience have increased our knowledge of the physiology of sleep and dreaming, and thus the number of studies about the influence of sleep on learning and memory have increased rapidly. In this review the objective is to assess the relationship between sleep and memory considering the evidence regarding the neurobiology of sleep and dreaming.
Method: This is a retrospective literature review and the relevant studies from the last 10 [year]s are included. For this purpose the Pubmed search engine and the key words ‘sleep, neurobiology, synaptic plasticity, memory’ were used.
Results: Sleep-wake and NREM-REM cycles are accompanied by neuromodulatory influences on forebrain structures that affect behavior, consciousness and cognition. Animal and human studies in which learning paradigms are used to assess the influence of sleep deprivation on memory show the influence of sleep on memory consolidation. Different sleep stages have different effects on memory processes. Some investigators claim that NREM improves declarative memory while REM improves procedural and implicit memory. Other investigators suggest that NREM and REM affect memory in a complementary and sequential way. Molecular and electrophysiological evidence suggests that the influence of sleep on memory is through synaptic plasticity.
Conclusion: Studies about the physiology of sleep and dreaming will help us to understand consiousness and memory better. The reverse is also true: understanding the contribution of sleep stages to memory will help us to determine the advantages of sleep and dreaming in an evolutionary perspective.