Bu çalışmada, sorumluluk yüklemesi çerçevesinde öfke ve sempati duyguları ile yardım etme ve saldırganlık davranışlarına uygulanması açısından sosyal davranış kuramının Türk örnekleminde ne derece geçerli olduğu sınanmıştır. Araştırmaya Hacettepe Üniversitesi'nde okuyan 424 kız, 463 erkek toplam 887 öğrenci katılmıştır. Elde edilen bulgular, Türk örnekleminde sosyal davranış kuramının kısmen geçerli olduğunu, saldırgan davranışların veya yardım etme davranışlarının aynı kavramsal çerçevede ele alınabileceğini göstermiştir. Biliş-duygu-davranış ardışıklığı açısından bakıldığında, genel olarak, saldırganlık koşulunda ya da yardım etme koşulunda olayların nedenlerine ilişkin sorumluluk yargılarına bağlı olarak öfke ve sempati duygularının ortaya çıktığı, bu duyguların da davranışlar üzerinde etkili olduğu gözlenmiştir. Ancak, bulgular saldırganlık söz konusu olduğunda öfke ve sempati duygularının algılanan kontrol ile saldırganlık arasındaki ilişkide aracı değişkenler olarak rol oynadıklarını, bilişlerin (sorumluluk algısının) ise davranış üzerinde doğrudan bir etkilerinin olmadığına işaret etmektedir. Bu durumun Weiner (1995) tarafından saldırgan davranışlara ilişkin olarak önerilen biliş-duygu-davranış ardışıklığı modeline kısmen destek sağladığı söylenebilir. Yardım etme açısından bakıldığında ise elde edilen bulguların literatürle tutarlılık gösterdiği bulunmuştur.

The present study was aimed to test in the domains of prosocial (help giving) and antisocial (aggression) behavior in a Turkish sample, consisting of 887 Hacettepe University students (463 males and 424 females). The results revealed that the social conduct theory within the perspective of judgments of responsibility was partially confirmed in the Turkish sample. The findings implied that both the help giving and the aggressive behaviors could be taken into consideration in the same conceptual framework. Generally, the expected cognition-emotion-behavior sequence was observed; hence, the attributional thoughts of responsibility/controllability determined the emotional reactions of anger and sympathy and these emotional reactions, in turn, directly influenced helping and aggressive behaviors. Indeed, for aggression, the results also indicated that cognitions of perceived controllability had only an indirect effect on aggressive behavior mediated by the emotions of anger and sympathy; there was no direct influence of cognitions on behavioral reactions. Hence, the results partially confirmed the cognition-emotion-behavior theory of social conduct for aggression in which an additional direct influence of cognitions on behavioral reactions was also present as postulated by Weiner (1995). On the other hand, for help giving, the findings were consistent with the literature confirming the theory which proposed that thoughts determined the feelings of anger and sympathy and these feelings, in turn, determined the actions.