Türk Psikoloji Dergisi; 2008;23(61):92-111
Anneden Algılanan Kontrolün Niteliği ile Ergenin Psikososyal Uyumu ve Arkadaşlıkları Arasındaki İlişkiler: Benlik Değerinin Aracı Rolü
Y Kındap, M Sayıl, A Kumru
Hacettepe Üniversitesi, Ankara
Bu araştırma, annenin davranışsal ve psikolojik kontrolü ile ergenin arkadaşlıkları, psikososyal ve akademik uyumu arasındaki doğrudan ilişkileri ve benlik değerinin aracı rolünü bir model önerisiyle incelemektedir. Katılımcılar orta SED’den gelen 7-10. sınıflarda okumakta olan toplam 409 ergendir (200’ü kız, 209’ü erkek). Ergenlerin yaş ranjı 12- 18 arasında olup, yaş ortalaması 14.61’dir. Araştırmada, Saldırganlık ve Olumlu Sosyal Davranış, Yalnızlık ve Sosyal Doyum, UCLA Yalnızlık, Ergenler İçin Benlik Algısı, Davranışsal Kontrol, Psikolojik Kontrol, Sapkın Arkadaş ve Olumlu Sosyal Arkadaş ölçekleri kullanılmıştır. İlişki örüntülerinin farklılaşması nedeniyle kız ve erkekler için ayrı ayrı sınanan yapısal eşitlik modelleri sonucunda hem kızlarda hem de erkeklerde davranışsal kontrolün benlik değerini arttırdığı, buna karşı psikolojik kontrolün benlik değeriyle ilişkili olmadığı, ayrıca davranışsal ve psikolojik kontrolün cinsiyete göre olumlu ve olumsuz sonuç değişkenlerle gösterdiği ilişki örüntüsünün farklılaştığı görül- müştür. Kızların, algıladığı psikolojik kontrol arttıkça hem içselleştirme hem de dışsallaştırma davranış problemleri- nin arttığı, daha fazla sapkın arkadaşlara sahip oldukları, erkeklerin ise sadece dışsallaştırma davranış problemlerinin arttığı ve daha fazla sapkın arkadaşlara sahip oldukları bulunmuştur. Algılanan davranışsal kontrol arttıkça kızlarda algılanan okul başarısının arttığı; erkeklerde de içselleştirme ve dışsallaştırma davranış problemlerinin azaldığı, sapkın arkadaşlara daha az; olumlu özellikleri olan arkadaşlara daha çok sahip oldukları görülmüştür. Araştırma bulguları, annenin uyguladığı kontrolün niteliği ve kültürel bulgular çerçevesinde tartışılmıştır.
The Relationships Among Type of Perceived Maternal Control, Psychosocial Adjustment, and Friendship in Adolescence: The Mediator Role of Self-Esteem
In this research maternal psychological and behavioral control and its relationships with adolescents’ friendships, psychosocial and academic adjustment and the mediator role of self esteem were investigated in a proposed model. Participants were 409 adolescents (200 girls, 209 boys; Mage = 14.61, range = 12 to 18 years) from 7th to 10th grade of primary and high schools. All adolescents were coming from middle class families. Measurements were Aggressive and Prosocial Behavior Questionnaire, Self Perception Pro? le for Adolescents, Behavioral Control Questionnaire, Psychological Control Questionnaire, Deviant Friends Questionnaire, Prosocial Friends Questionnaire, Loneliness and Social Dissatisfaction Scale, UCLA Loneliness Scale, and perceived school success (evaluated by 5 point scale). Since preliminary analyses revealed different type of patterns for both boys and girls, structural equation models were conducted separately. Results showed that behavioral control was related with increased self-esteem, however, psychological control was not both for boys and girls. In addition, psychological and behavioral control related with other outcome behaviors in different ways according to gender. Increased psychological control related with increased internalization and externalization behavior problems and having more friends that are deviant in girls; externalization behavior problems and more friends that are deviant in boys. Perceived behavioral control was positively correlated with perceived school success in girls, and having prosocial friends in boys. Increased behavioral control was related with decreased internalization/externalization behavior problems and less deviant friends in boys. Findings were discussed in terms of type of maternal control and culture.