Bütün yaş grupları arasında en riskli grup olan adolesanların tutum ve davranışı, toplumun kültür yapısı ve ailenin sosyoekonomik yapısı ile yakından ilişkilidir. Yetişkinler ve sağlık çalışanları olarak toplumsal sorumluluğumuz, çocuklarımıza, sorunlarına, haklarına sahip çıkmamızı gerektirir. Bu sorumluluk doğrultusunda adolesanların mevcut durumunu belirlemek ve adolesanların karşılaşabilecekleri riskler hakkında bilgilendirilmeleri amacı ile “adolesanlarda riskli davranışlar oluşmadan önlenmesi amacıyla okullarda bilgilendirme çalışması” Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Eğitim-sen Kırıkkale şubesi ile beraber yürütülmüştür.

İl merkezinde randomize olarak seçilmiş 20 okulda adolesan dönemi hakkında eğitim toplantıları düzenlenmiştir. Her bölgeden beş ilköğretim okulu ve beş lise olmak üzere okulların 10’u yüksek sosyoekonomik, 10’u ise düşük sosyoekonomik bölgeden seçilmiştir. Eğitim toplantısı öncesi rast gele yöntemle her sınıftan bir öğrenci seçilerek toplam 8-20 kişinin katıldığı odak grup tartışmaları yapılmıştır. Ergenlik dönemi, okul başarısı, sınav sistemleri hakkındaki düşünceleri ve okul dışı etkinliklerine yönelik sorular öğrencilere sorularak neler düşündükleri ve hissettikleri öğrenilmiştir. Esnek ve bütüncül yaklaşımla, katılan bireylerin görüşlerini/deneyimlerini öğrenmemizi sağlayan odak grup çalışmasına yaş ortalaması 14.34±1.92 yıl olan 323 (150 erkek ve 173 kız) öğrenci katılmıştır. Öğrencilerin yüzde 60’ı kendisini ergen, 6.4’ü çocuk, 29.7’si genç ve 2.8’i yetişkin olarak değerlendirmiştir. “Ergenlik döneminde karşılaştığınız sorunlar nelerdir?” sorusuna, ilköğretim öğrencileri daha çok ergenlik döneminde oluşan fiziksel değişiklikleri, sinirlilik ve aile çatışmalarını, kendini beğenmeme, başkalarına özenme ve kimlik arayışı gibi sorunları; lise öğrencileri ise odaklanma sorun-ları, düşünce çatışmaları, karşı cinse duyguları, ÖSS, sınav sistemi gibi mesleksel kariyerleri ile ilişkili sıkıntılarını dile getirmiştir. Okul dışı etkin-likleri sorulduğunda, lise ve ilköğretim öğrencilerinin çoğunluğu “Boş vaktim yok, dershaneye giderim, test çözerim, ders çalışırım, boş vaktim olursa internet kafeye giderim” şeklinde yanıtlamıştır. Ayrıca, lise öğrencileri müzik dinlemek, dışarıda arkadaşlarla gezmek, maç yapmak, ilköğretim öğrencileri ise kitap okumak, resim ve spor yapmak gibi aktiviteleri belirtmişlerdir. “Sınav sistemi hakkında ne düşünüyorsunuz?” sorusuna “Saçma buluyorum, son sınıfta sınav olması çok saçmaydı”,”Berbat, tek sınav olmamalı”, “Sınavlar kaldırılmalı, birkaç saatte kader belirleniyor, çok kötü”, “Her zaman sınav eleş-tiriliyor ancak değişmiyor, kafam karışıyor, “Ülkenin sistemine inancımız yok” şeklinde yanıtlar alınmıştır. “Bu dönemde elinizde sihirli değnek olsa neyi değiştirirdiniz?” sorusuna sosyoekonomik düzeyi düşük okullarda özellikle liselerde çoğunlukla “Hayatımı (büyük adamı olurdum), yaşantımı (zengin olurdum, okul dışında çalışmak istemezdim)”, ülkenin sınav sistemini değiştirirdim, spor alanları yapardım” şeklinde; ilköğretim öğrencileri ise çoğunlukla “Sınavları kaldırırdım, kendimi, annemi/babamı, ağabeyimi, huyumu, duygularımı değiştirirdim, zamanı geri/ileri alırdım” şeklinde yanıt ver-miştir.

Sonuç: Öğrencilerin ergenlik dönemindeki öncelikli sorunları ailelerinin ve toplumun kendi-lerini anlamaması, bedenlerinde ve duygu durumlarında oluşan değişiklikler, sınavlar ve boş vakitlerinin olmamasıdır. Çocukların sadece aldıkları eğitim sonunda ortaya çıkan başarı ya da başarısızlıklarını ortaya koyan bir eğitim sistemi, çocukların kendilerini tanıma fırsatını engelleyerek kendilerine olan güvenlerini zedeleyecek ve yaşam başarılarını düşürecektir. Bu çalışmanın sonuçları sınav merkezli eğitim anlayışından uzaklaşılarak performansa dayalı eğitim anlayışının güçlendirilmesi gerektiğini düşündürmektedir.

Adolescents comprise the highest risk group in a community. The attitudes and behaviours of adolescents depend mostly on the sociocultural structure of the family and the society. Therefore, as adults and health workers our responsibility is to attend to adolescents, their problems and their rights. Accordingly, the Adolescent Project, which was conducted by Kirikkale University School of Medicine in combination with the Kirikkale Educational Foundation (EGITIMSEN), was designed to determine the current situation and to increase adolescents’ awareness of risk behaviours in Kirikkale. A training programme on adolescence was ar-ranged in 20 randomly selected schools (10 from low and 10 from high socioeconomic areas; 5 primary and 5 high schools from each area). Discussions were held by focus groups consisting of 8-20 students selected randomly from each school class. During these discussions, students’ opinions and feelings about adolescence, school success, examination systems and extracurricular activities were ex-plored and provided insight into the personal opinions and experiences of the 323 participants (150 male, 173 female; mean age 14.34±1.92 [year]s). Overall, 60% of the students described themselves as adoles-cents, 6.4% as children, 29.7% as youth and 2.8% as adults. Primary school children’s reported problems included physical changes in puberty, irritability, family conflicts, self-dislike and identity prob-lems, whereas high school students mainly ex-pressed a focus on conflicts of opinion, feelings related to the opposite sex, and distress about entrance exams on the path to their profes-sional careers. Most students replied that they had no leisure time for extracurricular activities; they mainly studied and attended private exam preparation courses, and in their free time they went to internet cafés. Other responses of high school students included listening to music, going out with friends and playing football, whereas primary school students noted that they read books, painted and played sports. When the present general examination system was questioned, the responses were very nega-tive.

Conclusion: During adolescense, the primary problems encountred by children were: a) inability of their parents and the community to understand their personalities and behavior; b) changes occurring in their emotions and bodies during adolescense; and c) general exams and their need for leisure time. The present education system, which evaluates success on the basis of the general exam results, could destroy adolescents’ self-confidence and decrease their future performance potential in life. The results of this survey revealed the need for Turkey to move away from the current exam-based educational approach and strengthen the performance-based training approach.