Türk Psikiyatri Dergisi; 2008;19(1):19-28
Hemodiyaliz Hastalarındaki Depresiflik Düzeyinin Yordanmasında Kontrol Odağı, Öğrenilmiş Güçlülük ve Sosyotropi-Otonomi
M Baydoğan, İ Dağ
Adalet Bakanlığı, Ankara
Amaç: Araştırmada, kronik hemodiyaliz hastalarında, kontrol odağı, öğrenilmiş güçlülük ve sosyotropi-otonomi
kişilik değişkenlerinin depresif belirti düzeyi üzerinde etkisinin olup olmadığını belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın
bağımlı değişkeni depresyon tanısı değil ama Beck Depresyon Envanteri puanlarının gösterdiği depresif
belirti düzeyidir.
Yöntem: Araştırmaya Ankara’da özel bir diyaliz merkezine sürekli devam eden 71 hemodiyaliz hastası katılmıştır.
Katılımcıların 43’ü kadın, 28’i erkektir. Yaş ortalamaları da sırasıyla 44 (Ss= 9.68) ve 52.6 (Ss= 7.8)’dır. Beck Depresyon
Envanteri, Rotter’in İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği, Rosenbaum’un Öğrenilmiş Güçlülük Ölçeği, Sosyotropi-Otonomi
Ölçeği ve Bilgi Toplama Formu araştırmacı tarafından araştırma için uygun olan hastalara bizzat uygulanmıştır.
Analizlerde önce cinsiyet ve yaş grupları etkilerine bakmak üzere tek yönlü ANOVA, sonra da depresif belirti
düzeylerinin yordanmasında Aşamalı Bileşik Regresyon Analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Daha büyük yaş grubundakilerle (56-70 yaş), kadın diyaliz hastalarının daha yüksek depresif belirti puanına
sahip oldukları; yaş, cinsiyet ve toplam diyaliz süresi kontrol edildiğinde, hemodiyaliz hastalarındaki depresif
belirti düzeyinin yordayıcıları arasında başa çıkma becerilerini gösteren düşük öğrenilmiş güçlülüğün ve dış kontrol
odağının bulunduğu görülmüştür. Öte yandan, sosyotropi-otonomi değişkenleri ise anlamlı yordayıcı olarak
bulunmamıştır.
Sonuç: Literatür ile tutarlı olarak kadın hemodiyaliz hastaları ile daha büyük yaş grubundaki hemodiyaliz hastalarının
anlamlı olarak daha depresif oldukları görülmüş ve bulgular ilgili literatür ışığında tartışılmıştır.
Predic on of depressiveness by locus of control, learned resourcefulness and sociotropy-autonomy in hemodialysis patients
Objective: The aims of the present study were to investigate the effects of various personality variables, namely,
the locus of control beliefs, learned resourcefulness and sociotropy-autonomy in the prediction of the level of
depressiveness in hemodialysis patients. The dependent variable of the study was not the depression but the level
of depressiveness measured by the Beck Depression Inventory.
Method: Seventy one permanent hemodialysis outpatients in a treatment center in Ankara participated in
the study [43 females and 28 males with mean (±SD) ages of 44 (±9.68) and 52.6 (±7.8), respectively]. Beck
Depression Inventory, Rotter’s Internal External Locus of Control Scale, Rosenbaum’s Learned Resourcefulness
Scale, Sociotropy-Autonomy Scale and Demographic Information Form were given to the patients. F test and
one way ANOVA were conducted to examine the effects of sex and age groups, respectively, and then Stepwise
Multiple Regression Analysis was conducted for prediction of depressiveness levels.
Results: The oldest age group (defined as between 56-70 ages) and females had higher depressiveness scores.
External locus of control and low level of learned resourcefulness, an indicator of ineffective coping skills were the
predictive variables of depressiveness in hemodialysis patients when age, sex, and total length of time on dialysis
were controlled. On the other hand, other personality variables, sociotropy and autonomy were not significant
predictors.
Conclusion: Female patients and patients in the older age group were significantly more depressive, consistent
with the literature, and the results were discussed in the light of the related literature.