Türk Psikiyatri Dergisi; 2019;30(3):172-179
Alzheimer Tipi Demansta İç ve Dış Kaynaklı Dikkat: Konum Etkisi
F Salman, B Cangöz, ETÖ Kızıl
Hacettepe Üniversitesi, Ankara
Amaç: İç kaynaklı dikkat (İKD); yukarıdan-aşağı süreçler tarafından yönetilen, amaç-sürücülüğünde gerçekleştirilen bir beceri iken dış kaynaklı dikkat (DKD); aşağıdan-yukarı süreçler tarafından yönetilen, uyarıcı sürücülüğünde gerçekleştirilen bir beceridir. Bu araştırmada Alzheimer Hastalığında (AH) İKD ve DKD süreçlerinin hedefin konumu (sol/sağ) açısından Uzamsal İpucu Paradigması (UİP) aracılığıyla incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Araştırmaya 65-90 yaşları arasında, 28 AH tanısı almış gönüllü (14 kadın, 14 erkek) ile 24 sağlıklı gönüllü (12 kadın, 12 erkek) katılmıştır. Grup (AH, kontrol) değişkeni gruplar-arası; dikkat türü (İKD, DKD), deneme türü (geçerli deneme/GD+, geçersiz deneme/ GD-), konum (sol, sağ) değişkenleri denek-içi olarak değişimlenmiştir. UİP’den elde edilen ortalama tepki süresi ve doğruluk ölçümleri için iki ayrı faktöriyel ANOVA yürütülmüştür.
Bulgular: AH’li katılımcılar İKD ve DKD’de kontrollere göre yavaş ve yanlış tepkiler vermişlerdir. Ayrıca AH’li katılımcılar soldaki uyarıcıya sağdakine göre GD+’larda hızlı, GD-’lerde doğru tepki verirken DKD’nin GD-’lerinde hedef soldan geldiğinde sağdan geldiği koşula göre daha doğru yanıt vermişlerdir.
Sonuç: AH, İKD ve DKD’de bozulmaya neden olmaktadır. AH’li katılımcıların soldaki hedefe GD+’larda hızlı, GD-’lerde doğru yanıt vermeleri görsel-uzamsal dikkatin sağ hemisferde yanallaştığına ilişkin literatür bulguları ile uyumludur. Araştırmada AH’de literatür ile uyumlu olarak DKD’de soldaki uyarıcıların lehine yanallaşma farkı elde edilmiştir.
Endogenous and Exogenous Attention in Alzheimer Type of Dementia: Effect of Target Position
Objective: Endogenous attention (EnA) is an ability in goal-driven processes, controlled by top-down mechanisms and exogenous attention (ExA) is an ability in stimulus-driven processes, controlled by bottom up mechanisms. In the present research, it was aimed to investigate in Alzheimer’s disease (AD) the EnA and ExA processes in relation to target position (right/left) by using the Spatial Cueing Paradigm (SCP).
Method: The study was conducted with the participants of 65-90 year age range, consisting of 14 female and 14 male (n=28) participants diagnosed with AD and 12 female and 12 male (n=24) healthy volunteers as controls. The group variable (AD, Control) was tested on the intergroup basis; and the attention type (EnA, ExA), trial type (valid /VT+ and invalid/ VT-) and the target position (left/right) variables were tested on the intra-subject basis (within subject design). Two separate factorial ANOVAs were conducted for mean reaction time and accuracy measures obtained from SCP.
Results: In comparison to the control group, the AD group participants gave slow and wrong reactions to stimuli for EnA and ExA. The AD group responses were faster in the VT+s and more accurate in the VT-s to stimuli on the left as compared to those on the right; and the responses of AD patients to the stimuli on the left as compared to those on the right was more accurate in VT-s under ExA condition.
Conclusion: AD causes impairment of EnA and ExA. Faster reactions by AD participants to the target on the left in VT+s and more accurate reactions to the target on the left in VT-s are in agreement with reports in the literature on the lateralization of visual-spatial attention (VSA) in the right hemisphere. In this study, also in agreement with previous reports, lateralization in AD was noted in favour of the stimuli on the left in ExA.