Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi; 2018;31(4):356-363
Lise öğrencilerinde madde bağımlılığı: Madde bağımlılığından korunma konusundaki özyeterlikleri ve ilişkili faktörler
S Uzun, M Kelleci
Cumhuriyet Universitesi EAH, Sivas
Amaç: Bu çalışmada Türkiye’de ve dünyada önemli bir sağlık sorunu olan madde bağımlılığının gençler arasında
artması, madde kullanım yaşının ilköğretim düzeyine kadar düşmesi nedeniyle, lise öğrencilerinin, madde
bağımlılığından korunma konusundaki öz yeterliklerinin ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi amaçlandı.
Yöntem: Araştırmanın evrenini Sivas İli Merkez’de bulunan 37 lisedeki 22,623 öğrenci (11,210 erkek, 11,413 kız),
örneklemini ise evrenin belli olduğu durumlarda örneklem seçme formülü ile hesaplanan 911 öğrenci (485 kız, 426
erkek) oluşturdu. Araştırmanın verileri, Kişisel Bilgi Formu ve Ergenler İçin Madde Bağımlılığından Korunma Öz Yeterlik
Ölçeği ile toplandı. Verilerin analizinde Frekans dağılımı, Varyans Analizi, Student’s t Testi, Ki-kare testi, Lojistik
regresyon analizi ve Korelasyon Analizi kullanıldı.
Bulgular: Öğrencilerin %38.7’si kendisinde veya çevresinde madde kullanımının olduğunu bildirmiştir. Kullanılan
maddeler ise %32.8 sigara, %6.8 alkol, %2.1 bonzai, %1.6 bally, %0.7 esrar ve %0.4 ecstasy olarak belirtilmiştir.
Öğrencilerin kendisinde ve çevresinde madde kullanım öyküsü olanların öz yeterlik ölçeği puan ortalaması
97.77±19.39 iken, kendisinde ve çevresinde madde kullanım öyküsü olmayanların öz yeterlik ölçeği puan ortalaması
102.24±18.51 olup, aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p=0.001). Madde bağımlılığından korunmada, 17 yaş ve
üzeri grupta, herhangi bir hastalığa sahip, meslek lisesinde okuyan, parçalanmış aile yapısı olan, kendini saldırgan
olarak tanımlayan, babasının eğitim düzeyi düşük, aile ilişkisi kötü, okul yaşantısından memnun olmayan ve akademik
başarısı düşük olanların madde bağımlılığından korunmada öz yeterliklerinin düşük olduğu saptanmıştır (p<0.05). On
yedi-19 yaş grubundaki bireylerin madde kullanma riski kullanmayanlara göre 1.46 kez daha fazladır. Hastalık öyküsü
olanların madde kullanma riski, kullanmayanlara göre 0.53 kez daha fazladır.
Sonuç: Lise öğrencilerinde madde bağımlılığından korunmada öz yeterliğin arttırılmasına ve özellikle riskli grubun
güçlendirilmesine yönelik çalışmaların yapılmasına gereksinim olduğu görülmüştür.
Substance Abuse in High School Students: Their Self-Efficacy to Avoid Substance Abuse and Related Factors
Objective: This study aimed at determining high school students’ self-efficacy in the prevention of substance
abuse and identifying related factors, given that substance abuse, a major health problem both in Turkey and in
other countries of the world, is on the increase not only among adolescents but even among primary school
students.
Method: The study population comprised 22,623 students (11,210 males, 11,413 females) in 37 high schools in the
provincial center of Sivas. The study sample included 911 students (485 females, 426 males). The sample size was
calculated using a formula for finite population sampling. The study data were collected using a Sociodemographic
Characteristics Questionnaire and the Self-Efficacy for Protecting Adolescences from Substance Abuse Scale. In
the data analysis, frequency distribution, variance analysis (ANOVA), Student’s t test, Chi-square test, logistic
regression analysis, and correlation analysis were used.
Results: Of the participating students, 38.7% reported that they or people around them used a substance. The
substances used were cigarettes (32.8%), alcohol (6.8%), bonsai (2.1%), bally (1.6%), cannabis (0.7%), and ecstasy
(0.4%). The mean score on the Self-Efficacy for Protecting Adolescences from Substance Abuse Scale students
who either used a substance themselves or had people around them who were substance users was 97.7±19.39,
while the mean score for those who neither used a substance themselves nor had substance users in their
environment was 102.24±18.51 (p=0.001). The difference between the two groups was statistically significant
(p=0.001). In the prevention of substance abuse, participants who were aged 17 years or older, had any illness,
studied in a vocational high school, had a broken family, defined themselves as aggressive, had parents with a low
education level, had a bad relationship with their family members, were not satisfied with school life, and had low
academic achievement were found to have low self-efficacy (p<0.05). This was 1.46 times higher than in subjects
who were not at risk of substance use among the members of the age group 17-19. Students with a history of
illness were 0.53 times more likely to use drugs than healthy participants.
Conclusion: It was concluded that studies should be carried out to improve self-efficacy to prevent substance
abuse among high school students, particularly among those in the at-risk group.