Ayna Klinik Psikoloji Dergisi; 2014;1(3):44-59
Öfkeye Farklı Açılardan Bakış: Öfkenin Mekanizması, Farklı Psikopatolojilerde Öfke veTerapistin Öfkesi
İ Dilekler, Z Törenli, K Selvi
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Bu yazıda temel duygulardan biri olan öfkenin gerek günlük yaşantıda gerekse psikoterapi sürecinde
tanımlanması, tanınması, ifadesi ve mekanizmasının hem terapi alan kişi hem de terapist açısından
anlamlandırılması amaçlanmıştır. Pek çok farklı disiplinlerce ve psikoloji literatüründe de farklı
yönleriyle tanımlanan öfkeye dair anlayışlara göz atıldığında öfkenin engellenme, haksızlık, tehdit
edilme ile ilintili olduğu, ahlaki bir muhakeme içerebileceği, dürtülerden bağımsız olmadığı ve evrimsel
olarak da yaşamsal değeri olan, çoğu zaman bir kişi ya da nesneye yönelen bir duygu olduğu
görülmektedir. Öfke çeşitli boyutlarda yaşanabileceği gibi ifadesi de çok çeşitlidir. Haset, utanç, suçluluk,
üzüntü, içerleme, nefret gibi duygularla bağlantılı ve katmanlı şekilde ortaya çıkan öfkeyi kavramsallaştırmada
birden fazla teorik yaklaşımdan yararlanılabilmektedir. Bu çalışmada evrimsel, sosyal
inşacı, bilişsel ve psikanalitik bakış açılarının öfkeye yönelik anlayışına kısaca değinilmiş, ardından
vaka örnekleriyle öfkenin mekanizması ve öfkenin psikopatoloji oluşumundaki rolü çözümlenmeye
çalışılmıştır. Bu örnekler temel olarak öfkenin nesnesine yöneltilememesi ile farklı nesnelere yansıtılması
ve kendine yönelen öfkenin problemli hale gelmesini içermektedir. Öfkeyi anlama çabasında, son
aşamada terapi ilişkisinde öfkenin ortaya çıkışı ağırlıklı olarak terapistteki öfkeye odaklanarak incelenmiştir.
Bu bağlamda özellikle toplumsal beklentiler ve alandaki yeni terapistlerin “iyi terapist olma”
fikrinin etkisiyle öfkeyi bastırmanın işlevsizliği ve öfkeyi kabul etmenin, dolayısıyla çözümlemenin
önemine işaret edilmeye çalışılmıştır.
Anger from Various Perspectives: Mechanisms of Anger, Anger as a psychopathology, and Therapist’s Anger
Anger is one of the basic negative emotions, and the aim of this article is to unfold anger in terms
of its definition, recognition, expression and also in terms of its mechanism in daily life and in
therapeutic situations. Although there are various definitions of anger, there is a commonly agreed
consensus that anger is a moral emotion, given as a reaction to anticipation of injustice, usually
directed to another person who is perceived as challenging or threatening. Anger can also be
directed to self or inanimate objects and may be expressed in multiple forms and intensity. Many
other emotions such as envy, shame, guilt, sadness, and hatred are related to anger and sometimes a
sort of combination among these emotions. In addition, a number of theoretical perspectives have
been proposed that aimed to explain the psychological mechanism of anger. Throughout this paper,
via case studies evolutionary, social constructivist, cognitive-clinical, and psychodynamic
approaches to anger will be briefly mentioned and followed by the explanation of mechanism of
anger and its role in the development of psychopathology. These cases emphasize problematic
consequences os anger that is not directed to its target but rather displaced to other objects, and
anger that is directed to one’s own self. Lastly, therapist’s anger will also be addressed for a better
understanding of anger in therapeutic relationship which is a form of human interaction. This issue
will be covered within the framework of recognition and acceptance of anger for a novice therapist
who wants to be “the good therapist” and lives in a society where anger is not a widely acceptable
emotion.