Psikiyatride Güncel; 2012;2(4):350-356
Yașlılarda etik, adli sorunlar ve psikiyatrik tutum
M Emül
İstanbul Üniversitesi, İstanbul
Profesyonel etik ve yasal süreçler birçok felsefi ve teorik çerçevede ele alınabilmektedir. Faydalı olma ve zarar vermeme yaklaşımı hem
klinisyen hem de araştırmacı için geçerli prensiplerdir. Aynı zamanda kişinin özerkliğine, bütünlüğüne, onuruna ve kişiler arası farklılığa
saygılı olma da temel kabullerdendir. Yaşlı sağlığıyla ilgili konuları arasında: karar verebilme kapasitesiyle ilişkili olan bilgilendirilmiş
onam ve yasal yeterlilik (ehliyet), giderek azalan bağımsız yaşam ve özerklik, yaşam kalitesi, ve ölme hakkı gibi yaşamın sonundaki konular,
yaşlıların tedavi olma hakkı, istismar gibi sağlık politikalarını ilgilendiren durumlar yer almaktadır. Nörodejeneratif hastalıklar sıklıkla
yaşamın geç evresinde görülmektedir ve bu hastalıklarda uzayan yaşam süresi, psikiyatristlerin legal ve etik belirsizliklerle karşılaşmasını
ortaya çıkarmıştır. Yeterlilik tek başına bir yapı değildir ve birçok alanı içermektedir. Geriatrik nöropsikiyatride en sık rastlanan yeterlilik
alanları finansal işlerini çekip çevirebilmek, araç sürebilmek, bir tedaviye ya da araştırmaya katılma onamı, isteğini bildirmek gibi aslında
birey olmanın bütün alanlarını içermektedir. Yaşlılarla çalışan klinisyenler, hastanın yeterliliğinin ya da yeterli olmayışın statik bir durum
olmadığının bilincinde olmalıdır. Demans hastalarında istismar edilme ya da suç işleme, yaşlanan nüfusu olan ülkelerde önemli bir ilgi alanı
haline gelmektedir. Demansı olan yaşlılarda davranışsal ya da psikososyal işlevlerde bozulma göz önünde tutulduğunda, yaşlıda yasaların
ihlalini psikiyatrik açıdan yorumlamak sıkıntılı süreçlere yol açacaktır.
Ethics, forensic issues and psychiatric approach in the elderly
Professional ethics and legal processes should be considered from a variety of philosophical and theoretical frameworks. The approach of
beneficence and non-maleficence should be held by both clinicians and researchers as principle. Meanwhile, respecting to the autonomy,
integrity, dignity and interpersonal differences are the basic acceptations. The health issues about elderly are as follow: those are in
relation with health policy, informed consent related with medical decision making and legal competency, autonomy and independency
as a decreasing manner in elderly, life quality, to be treated and the right to die as an issue of end of the life and abuse in elderly. The
neurodegenerative disorders are commonly seen in late life and the protraction of life in these disorders leads to face with legal and
ethical elusiveness in psychiatrists. Competency alone is not a construct and may involve many domains. The most frequent competency
domains in geriatric neuropsychiatry are financial capacity, driving, and the consent to a treatment modality or an investigation, making
a will which are also the domains of a human being. The clinicians who are dealing with elderly people should be aware that competency
or incompetency is not a statistic situation. The abuse and delinquency issues in dementia have a growing concern in the countries that
have aging population. The interpretation of the violations in elderly may lead some distress while keeping in the mind that patients with
dementia may have impairments in behavioral and psychosocial functions.